PARFUM LESHTERIKËSH

ODE  PËR DETIN

Jemi ende xhindët bredharakë të buzëdetit,

shtangur para magjive jonike,

të shurdhuar nga thirrjet në korr të pulëbardhave  mbi

kokat tona,

nga shamataja e cicërimave të spurdhjkëve,

fëmijë bredharakë, të humbur thellë nëpër të fshehtat  e

                        gjireve të vetmuar,

atje ku pëllumbat e egër ngrenë foletë e tyre

nëpër të çarat e shkëmbinjëve gëlqerorë.

Dallgë të shkumbëzuara

lajnë e shplajnë me një pastërti verbuese

mademet prej mermeri të brigjeve

dhe zalli zhaurin si një rrëmet i bardhë vezësh

të lëshuara nga gjallesat detare,

një masë brilantesh vezulluese.

Drita fosforeshente e horizontit

herë herë paralajmëron stuhitë

dhe shkulmi gërryen funddetin, duke nxjerrë në breg

bashkë me algat amfora anijesh të mbytura,

statuja fatndjellëse detarësh që s’patën fat.

Vetëm në mëngjes, pasi shkulmet zmbrapsen,

del metereologu plak,

me duart që zbon pulëbardhat

dhe hipën në shkallën

 e drunjtë për te aparatet e tij. Tund kokën e thinjur  dhe

 flokët e tij të gjata

ngjajnë si një erëmatës i përpiktë.

Dalim edhe ne te mbeturinat që nxjerr nata dhe shkulmi,

atje, ku deti na flet me mijëra zëra,

ku muret antike ngrihen nga uji

si nga thellësi e shekujve.

Parfumi i myshqeve detare shpërthen

sa herë shkelim  mbi leshterikët e buzëdetit,

mbi shtresat e guackave që kërcasin nën këmbët tona

të  zbathura.

Para nesh - shkretëtira ujore të pafundme,

duna të ngadalta valësh hapmëdha

si pasqyra lëvizëse.

Gjithë ditën fjalosemi me detin

dhe pulëbardhat e limanit.

Grepat e fillove tona të peshkimit

Ngecin nën ujë dhe ne zhytemi

të shpleksim të shkuarën e anijeve të mbytura.

Kur na merr uria, ushqehemi me iriqë,

me gaforet që i zemë nëpër shkëmbinj,

duke harruar  nënat që na kërkojnë të merakosura.

Nuk u afrohemi shtëpive gjersa drita thyhet si një kristal         

dhe vë përpara kopetë e muzgjeve,

ndërsa një hënë jonike del në të linjta e përpirë nga një

 zjarr i kaltër

përmes ndriçimit mineral të yjeve.

Ullinjtë e hirtë të shpateve kullosin si kuajt

dhe fari me acetilen në mes të gjiut

na kujton kandilet mbi kondizmat e shtëpive.

Heshturazi, vonë, nëpër errësirën e dhomës,

shkojmë e shtrihemi pranë nënave tona

dhe bëjmë sikur s’e ndiejmë

qortimin e frymëmarrjes së tyre

gjersa në brigjet e gjumit

zhurmon deti dhe na zgjon.

Limjon, 1974 – 2011

AMFORA

Dikur Joni një amforë lashtësie

ma zgjati me duart tërë shkumë

dhe më tha:

                  “Pije kohë

për të qenë i kthjellët si unë.

Dhe në qoftë se të merren këmbët,

në qoftë se turbullohesh në vetëdije,

ti s’mund t’i mbartësh shekujt

siç mbart në shpinë unë anijet.”

Nga qilar’ i thellësive më nxori

amforën e lashtë me leshterikë,

amforën ku rëndonte historia

e zhveshur e tëra nga çdo mit.

Dhe më tha:

                  “Në ujërat e cekta,

ku jetojnë veç peshqit meskinë,

nuk mund të nderen pëlhurat,

nuk mund t’i gatuash stuhitë,

sepse poezia nuk lind ashtu,

vetvetiu, nga shkuma dhe drita,

siç duan të thonë legjendat,

siç lindi Afërdita.

Ta them se poezisë

i pari

unë ia kam prerë kërthizën,

ndanë brigjeve të mia poetët

nga dhimbja e madhe

klithën.”

Dhe ma zgjati amforën sërish

me duart e tij plot shkumë:

“Ti duhet që kohën ta pish,

të bëhesh i kthjellët si unë.”

AFËRDITA

Nga erdhe papritur në atë verë të largët të rinisë sonë si

                                                                        një hyjni deti?

Ç’ishte kjo drithërimë

që shkaktonte

kalimi yt

dhe vinte në lëvizje elikat e zemrave tona të njoma?

Dy shokë nga ne u zunë se kujt i takonte karfica jote e humbur.

Ne ruheshim të mos shkelnim

formën

që linte trupi yt mbi rërë.

Kujt do t’i përkisje?

Zemra e kujt do të shkonte gjer aty

ku ëndrrat

strehojnë pulëbardhat?

Sa të tjerë do të shkelnin të trishtuar mbrëmjeve duke

        dëgjuar

të qeshurën tënde të lumtur?

Deti i së dielës

me trëndafilat e bardhë

të dallgëve.

Ti u hodhe të mblidhje trëndafila dhe harrove të  dilje.

Kaq ditë dhe kaq netë pa ty,

sikur na vodhën papritur

statujën e Afërditës.

Ç’u bënë gjurmët e hapave të tu

që na tregonin të fshehtat e rrugëve të largëta?

Mërmërima e detit

mos ishte zëri yt që vinte i lodhur nga thellësitë

dhe thoshte: “jam këtu,

                         jam këtu,

                         jam këtu”...?

Dhe pamë peshkatarët të sillnin kurmin tënd

mbështjellë me një pëlhurë vele

sikur të sillnin direkun e thyer të lumturive tona.

           

Dhe vetëm atëherë e besuam se nuk ishe prej eteri,

nuk ishe prej shkume

apo drite

po njeri prej mishi

që duheshe qarë.

Atëherë dhimbjen për ty si një bukë të hidhur

e ndamë

dhe pushuam së qenuri rivalë.

Po ti nga erdhe papritur në atë verë të largët të rinisë

 sonë?

OKTAPODI

Dal të mbush mushkëritë me drithërimën e mëngjeseve

 detare.

Dielli që lind e bën detin të xixëllijë me ca drita fosforeshente.

S’mund ta shoh gjatë.

U afrohem shkëmbinjve ku sytë e mprehtë

të djelmoshave përgjojnë oktapodin

që largohet me të shpejtë,

duke lëshuar mellanin në ujë për të humbur gjurmët.

Djelmoshat kridhen dhe nis dyluftimi plot rreziqe.

Shoh të tetë këmbët e përbindëshit që ngulin venduzat

në shpatullat e tyre

dhe u mbështillen rreth qafës si litarë.

Shoh detin që shkumëzon nga përpjekja,

rrëzimin, përplasjen e krahëve

dhe duart si ganxha që shqisin nga trupi oktapodin

si të shqisin rrënjët e një boçke nga dheu.

Pastaj e përplasin pareshtur në shkëmb gjersa jep shpirt.

SARANDA

Kam vënë në provë dashurinë për ty

dhe jam mundur nga mungesa jote.

Si ta duroja mallin

që më gërryente si acid?

Vetëm portokalli i dashurisë sate

ndriçonte dhe ngrohte për mua

dhomat e hoteleve të largëta.

Dhe hotelet,

duke këputur ballamarët e rrugëve,

shndërroheshin netëve në anije

për të më sjellë në gjysmëhënën e trupit tënd

të mbështjellë me vellon e bardhë të netëve jonike,

me jodin dhe parfumin e leshterikëve.

Dëgjoja pulëbardhat të më thërrisnin,

dëgjoja të fshehtat e humbëtirës së largët detare

të më joshnin për aventura.

Ishuj piratësh, Kolombë Indish të pazbuluara të

                                                            fëmijërisë  sime!

Varrezë e largësive e fshehur në guvat e nëdetit

si një shishe e vulosur që mban brënda

pergamenin e udhëtimeve  që nuk i bëra!

Në netët e vetmuara u zija vendin statujave mbi muret

antike të buzedetit, i  shastisur 

nga rrokullisja e trungjeve të mëdha të dallgëve,

dhe poterja e elementeve karrikonte tërë qenien time.

E desha sa s’ka më detin tënd

të thellë e të tejdukshëm

si një qiell i lëngëzuar,

limanin tënd ku ende lëkunden direkët e ëndrrave të

                                                                        mia fëmijërore.

Nuk ishin për mua dhomat hoteleve të largëta.

PULËBARDHA

Pranë detit unë kisha shtëpinë,

Mbi dallgët me potere,

dhe  vinte e ulej një pulëbardhë

e lodhur në penxhere.

Dhe shkundte krahët edhe pikat

më binin në fytyrë

dhe me trishtim të madh e shihja

se bloza pendët ia  kish nxirë.

Më dukej sikur shfajësohej

me sqepin teksa krihej,

se kaltësirën e Mesdheut

tymosnin luftanijet.

I shkoja dorën nëpër pupla,

e mirrja me të mirë,

ti rri te deti im, e lusja,

të ngopesh kaltërsirë.

DITA E FUNDIT E KAPEDANIT PLAK

Detari plak u ngrit nga krevati,

veshi bluzën me vija katrani

dhe u zdrigj në liman

ku dergjej e vetmja anije e drunjtë, e plakur.

Hipi në të. Preku kuvertën

dhe e theri gjer në palcë kujtimi syve

të përgjakur nga pagjumësia e netëve të gjahut,

kujtimi i duarve të zhvoshkura nga tërheqja e litarëve

dhe i eshtrave të kumbisura

mbi dërrasa

me shputat e këmbëve të brejtura nga kripa.

Gjer në palcë e theri reumatizma e netëve

të pagjumta mbi shtigjet e thepisura të detit,

reumatizma e netëve të mjegullta që i shtynin anijet

drejt brigjeve

dhe ato ngecnin të anuara në rërën e një mëngjesi

           të hidhur.

Pëlhura e zhubrosur e ditëve të kaluara

ndërej në direkët e kohës.

Ngaqë pëlhura ishte e grisur në shumë vende,

koha ecte ngadalë...ngadalë ...

Plaku u ul.

I therin kockat.

(Larg, në kuvertat e anijeve metalike

çapiteshin djemtë e tij të shëndetshëm,

djemtë e tij që pak do t’ia dinë për pjerrësitë e netëve

       të detit,

që s’kanë për t’u mbërthyer kurrë në karriget e klubit

            të detarëve.)

Koha e drunjtë, e brejtur nga udhët, dergjej brenda

     limanit.

Kapedani bëri të ngrihej.

Eshtrat e tij nuk iu urdhëruan.

Në sytë e tij, që ngelën të hapur, një anije e fuqishme

        sapo mbërriti

dhe ende lëkundej nga inercia e rrugës.

VARRIMI I KAPEDANIT

Mbi supet e detarëve

hepohet arkivoli i kapedanit plak

si një maune që vozit drejt limanit të saj të fundit.

Një maune që vozit

sipër jetës,

sipër dashurisë,

sipër viteve.

Lundër jete –

tek kalon  pranë meje shoh hambarin tënd

të mbushur plotpërplot me pasurinë që të afërmve u lë

      trashëgim:

shufra ari safi të vetëmohimit,

diamantet e besnikërisë

dhe gurët e çmuar të urtësisë.

Stuhitë i braktisën çerdhet e ngritura në velat e tua.

Po tani?

Kush do t’i vërtitë tallazet para teje

që të dëgjosh vikamat e heronjve,

gazin e përleshjeve

dhe përplasjen e pafund të elementeve?

Para teje – limanvarreza e zymtë.

Me sa zor i çan tani ujërat e hidhura të dhimbjes,

sa vështirë e ke të kalosh në ngushtica dënesash

dhe të lëshosh në thellësitë e harrimit

dy spirancat e tua,

atë të ditëlindjes

dhe të ditëvdekjes.

Lamtumirë, kapedan!

Kur t’u hipim anijeve

do t’u biem sirenave për ty,

do t’u biem stuhive,

viteve që të të thërresin

dhe atëherë do të kallmojnë spirancat e tua

dhe velat e tua do të zbardhëllojnë

horizonteve detare.

GJAHTARËT E PESHKUT

Duke kaluar n’udhëkryqe fenerësh,

nga gjiri i natës një motobarkë

mbërriti n’ujërat e kaltëra të mëngjesit.

Dëgjohen  zëra të përgjumur

që mpleksen me rrjetat e qullurra,

zhurmë zinxhirash,

spiranca që humbet poshtë ujërave

dhe çapet e rënda të pashkatarëve në mol.

Kapidani është i pari i tyre.

Sa herë që shfaqen mbi hone ujore,

zëri i kapidanit i trashë, i ngjirur,

në zemër u hedh spirancën e shpresës.

Të sigurt atëherë tërheqin rrjetat,

tërheqin humnerat e shkallmuara nga stuhia.

Çajnë përmes yjeve të gremisura mbi ujëra,

udhëkryqeve të fenerëve, buzë stuhive

të mbushur me peshq.

Tani peshkatarët,  të mbështjellë nga era e peshkut,

e dallgëve dhe e kaltërsisë, ecin drejt shtëpive

duke hedhur këmbët në bulevardin e qytetit,

si në bordin e një anieje vigane.

Në deje u zien një këngë e ashpër,

një këngë e egër për detin dhe pagjumësinë.

MBUSH NJË GRUSHT ME GUASKA DETI

Mbush një grusht me guaska deti.

Ç’u bënë jetëzat brenda tyre?

Ndiej vetëm tringëllimën boshe tek i trazoj në duar.

Korale të ftohta,

pa vlerë,

që vala i flak orë e çast në breg.

Si Hamleti rri e kundroj

këto kafkëza të vogla,

llogore të braktisura të luftës për ekzistencë.

Dhe sado të lëmuara,

sado fine,

pa atë shkëmbim lëndësh që i lidhte me botën përreth

më ngjajnë tani me skulpturat abstrakte

që vala e kohës i flak në harresë.

TUTJE SANALLEVE  TË KTHYERA PËRMBYS

E ndrojtur u ul nata e jugut mbi drurët e kaltër dhe

shkëmbinjtë e bardhë,

nata e jugut

me erën e ngrohtë

që mblidhte zërat zogjve, zhurmën e krahëve të

                                                                     lejlekëve,

                                                                        që vinin

                                                               nga Mesdheu.

Mbi kumin e plazhit

qëndronin sanallet

e kthyera përmbys.

Ne i lamë mbrapa.

Ne shkuam tutje mes rrugicave të prillit

atje ku dukej më mirë qyteti i vizatuar lehtë

pas mjegullës së mbrëmjes.

Ne u ulëm përballë tij, e dashur,

përballë  ditëve tona të nesërme.

U ulëm e i thamë të gjitha

ashtu si i dinim

ashtu si i kishim ëndërruar.

EPISOD

Saranda, si një hënë e prerë

është ngulur në tokë.

Në bregun e hënës –

shkumba e valëve

dhe stërkalat e dritës bien si lot.

Mes dallgësh më iku fëmijëria

rrugëve të hënës, oborreve,

me sytë e verbuar nga kaltërsia,

me barkun e zbrazur,

pas valëve dhe lodrave.

Më ndodhte, bomba të kuqe të zija me duar

së bashku me lulet e kuqe.

O tufë e çuditshme, e bashkuar

me bomba, zambakë, burbuqe!

Unë me lot e përcolla dhe një shok

sepse tufa, duke i marrë erë,

magji i bëri,

tufa e kuqe bërtiti kaq fort

sa deti kundruall u drodh i tëri.

IKJA E ARBËRESHËVE

Në shkëmbinjtë dhe në galerat e drunjta

të veshura me myshk

deti thërrmonte mbrëmjet e përgjakura dhe klithmat

                                                              e pulëbardhave.

Për dy ditë dhe dy net me radhë

nuk pushuan këmbanat,

për dy ditë dhe dy net me radhë

u drodhën nën qiellin e shqetësuar të Arbërit.

Po nën ullinjtë e kërrusur nga dhimbja

qëndronin vetë ata,

të mbështetur në përkrenaret, me mjekrat e parruara,

                ata,

të mbështjellë me avullin e atyre netëve të bukura.

Kalorës të tjerë vinin,

të tjerë zbrisnin nga kuajt

dhe ulnin djepet e mbuluara me pelerinat e bëra

                                                            shkrumb në luftra.

Galerat u mbushën.

Arbërit

shpështollën pëlhurat e bardha nga direkët.

Njëzetë trima u përkulën mbi litarët e trashë

dhe tërhoqën spirancat

nga shkëmbinjtë e nënujshëm të tokës së tyre.

O, sa të rënda,

sa të rënda ishin ato spiranca, sikur të ishin pleksur  në

                                                                                 rrënjët

                                                          e asaj nate të praruar,

sikur të ishin pleksur në hingëllimat e kuajve

që rendnin të trishtuar në bregun e ndarjes! ...

Dhe erërat

i shtyn galerat drejt perëndimit.

Pishtarë të huaj u vinin zjarrin shtëpive dhe ullinjve

                                                                          të tyre.

Të tjera brigje i prisnin,

dhe vite.

Po do të ngriheshin vajzat sa herë vinte pranvera.

Sa herë vinte pranvera,

“O e bukura More”

do këndonin vajzat

dhe do lëshonin si pulëbardha shamitë e tyre mbi ujëra.