........

martedì 30 ottobre 2012

IKJA E ARBËRESHËVE




IKJA E ARBËRESHËVE

Në shkëmbinjtë dhe në galerat e drunjta
të veshura me myshk
deti thërrmonte mbrëmjet e përgjakura dhe klithmat
                                                        e pulëbardhave.

Për dy ditë dhe dy net me radhë
nuk pushuan këmbanat,
për dy ditë dhe dy net me radhë
u drodhën nën qiellin e shqetësuar të Arbërit.

Po nën ullinjtë e kërrusur nga dhimbja
qëndronin vetë ata,
të mbështetur në përkrenaret, me mjekrat e parruara,
           ata,
të mbështjellë me avullin e atyre netëve të bukura.

Kalorës të tjerë vinin,
të tjerë zbrisnin nga kuajt
dhe ulnin djepet e mbuluara me pelerinat e bëra
                                              shkrumb në luftra.

Galerat u mbushën.
Arbërit
shpështollën pëlhurat e bardha nga direkët.


Njëzetë trima u përkulën mbi litarët e trashë
dhe tërhoqën spirancat
nga shkëmbinjtë e nënujshëm të tokës së tyre.

O, sa të rënda,
sa të rënda ishin ato spiranca, sikur të ishin pleksur  
                                                                           rrënjët
                                                   e asaj nate të praruar,
sikur të ishin pleksur në hingëllimat e kuajve
që rendnin të trishtuar në bregun e ndarjes! ...

Dhe erërat
i shtyn galerat drejt perëndimit.
Pishtarë të huaj u vinin zjarrin shtëpive dhe ullinjve
                                                                   të tyre.
Të tjera brigje i prisnin,
dhe vite.

Po do të ngriheshin vajzat sa herë vinte pranvera.
Sa herë vinte pranvera,
“O e bukura More”
do këndonin vajzat
dhe do lëshonin si pulëbardha shamitë e tyre mbi ujëra.


ARKA E NOES

















 ARKA E NOES

Ndëshkimi erdhi. Në një karantinë të stërmadhe
ujrash ishte vënë toka,
për të dizinfektuar e shpëlarë nga veset
banesën e dikurshme të njerëzimit. Asnjë pipëtimë,
mbi  Ujanën e pafund. Asnjë barkë
e vetmuar mbi të.
            Vetëm Noe pat shpëtuar
 me Titanikun e tij të lashtësisë,
300 bërryla
të gjatë, skicuar
e ndërtuar sipas porosive hyjnore.

Kapiten Noe inspektonte çdo ditë çiftet e specieve
që duhet të shpëtonin
dhe rezervat e zahireve të udhëtimit.


Kur kishte nge, kundronte nga bashi qytetet dhe faltoret
e përmbytura që rrëshqisnin atje poshtë
dhe orientohej nga gjurmët e karrove të dikurëshme.


Ishin rrotulluar sa e sa hëna,
kur  Zoti, kishte hapur  
të gjitha burimet e humnerës së madhe dhe dritaret
qiellore vollën për njëqind e pesëdhjetë ditë me radhë
            Ujanën ndëshkuese. Kudo,
ca peshq të mbufatur guvash ishin strehuar
nëpër sallat luksoze të pallateve mbretërorë,
në palestrat sportive e deri te pusetat e rrugëve.
Bibliotekën gjigante në Ninive me librat e saj prej
tjegullash e kishte mbuluar rëra. Noe ëndërronte
ta rihapte kur Ujana të zmbrapsej
dhe poetët, të përjetësonin në të biografinë e tij
me emrin
e vjetër Up Napishtimi.

Ishte zotuar se do të krijonte
njerëzimin e ri, të virtytshëm.
Tre djemtë me gratë e tyre kishin filluar
të punonin në anije për riprodhimin
sipas shëmbëlltyrës së re. Ligësitë,
pabesitë ishin tretur
            atje poshtë dhe s’kishin
nga ngjiteshin deri këtu në çastin e ngjizjeve të reja.
Edhe çiftet e gjallesave, si në një kovaleshencë
kruazierësh, pranë magazinave me bar,
projektonin shumfishimin e tyre.

300 bërrylshi lundronte në një vetmi ulëritëse.

I shqetësuar nga lindjet e para,
Noe lëshonte pëllumbat për të parë në se dheu fillonte të
lirohej  nga ujrat,
e ata ktheheshin
të lodhur në kuvertë. Bënte sërish llogaritë
e zahireve
dhe përpiqej të ekonomizonte rezervat.

Po në të shtatëmbëdhjetën ditë
të muajit të shtatë,
siç profecia e kishte parathënë,
Titaniku ndali mbi shkëmbenjtë e malit Ararat.


Nën këmbët e tyre u shfaq Bota e pastruar
nga mëkatet,
u shfaqën lëndinat dhe pyjet e virgjëruara sërish
sikur  të kishin lindur befas nga asgjëja.

Dhe Noe gjashtëqind e një vjeçar, siç rrëfejnë,
kishte ende energji të mbante rregullin,
të ndihmonte
elefantët e rinocerontët
se mos rrëshqisnin nëpër
portën e pasme të anijes,
të pamësuar  kaq kohë me të ecurin,
të kontrollonte shpesët nëpër pupla
se mos zbrisnin me ta
 edhe fara e së ligës si pleshtat,
të shoqëronte me delikatesë ujkun me delen të miqësuar
            nga udhëtimi,
të ngazëllehej e t’u gëzohej të bijve atje lart në kuvertë
tek lëviznin drejt horizonteve krahët e tyre me ca
shenja të habitshme.

Po si ta merrte me mend, i gjori plak,
se në ato çaste,
bijtë e tij, Simi, Hami dhe Jafeti,
ende pa shkelur tokë,
grindeshin
duke ravijëzuar kufijtë e perandorive të nesërme?

Noe ndihte i qetë kafshët pa u menduar se të tjera
 profeci
 do të lindnin, 
të tjera kataklizma do të projektoheshin,
dhe udhëtimi i tij biblik do të ngelej një eksperiment
i dështuar i Perëndisë.

2012

domenica 28 ottobre 2012

FUNDO












 

 

 

 

 FUNDO


Në adoleshencë merrnim fundo
dhe rrëshqisnim mbi barin e funddetit
si tufat e peshqve që nxitonin të trëmbura
para trupave tanë. Peshqit shpërndanin
ca cërka drite vezulluese
nga luspat e tyre
dhe  fillonin të na buçisnin veshët
nga të rrahurat e zemrës së madhe të detit.
  
Duk - duk, duk - duk  dëgjohej atje poshtë
gjersa ngjiteshim sërish për të marrë frymë
dhe sërish të zhyteshim
në atë xham të lëngshëm haluçinacionesh,
të gjenim se nga vinte ajo oshëtimë  
brënda mushkrive të pafundme të detit.
  
Hetonim me kureshtje
thellësirat,
dhe ndienim sipër kokave tona
të lundronin hijet
e  barqeve të  anijeve.


Netëve gjumi na zinte sërish në thellësira
duke shëtitur në qytetet e nënujshme
së bashku me delfinët,
që s’e kuptonim
si shndërroheshin para nesh në sirena.

Ato na bënin me shenjë
dhe ne i ndiqnim përmes magjirave të detit,
midis pinave të mëdha sa një bojë njeriu
që hapeshin dhe shihnim të vezullonin
margaritarët brenda tyre
si në pallate të koraltë...

 dhe kur u afroheshim sirenave,
duke mënjanuar meduzat,
dallonim të habitur
fytyrat engjëllore të shoqeve tona.


AMFORA









  

          

 

 

 

 

AMFORA


Dikur Joni një amforë lashtësie
ma zgjati me duart tërë shkumë
dhe më tha:
                        “Pije kohën
për të qenë i kthjellët si unë.

Dhe në qoftë se të merren këmbët,
në qoftë se turbullohesh në vetëdije,
ti s’mund t’i mbartësh shekujt
siç mbart në shpinë unë anijet.”

Nga qilar’ i thellësive më nxori
amforën e lashtë me leshterikë,
amforën ku rëndonte historia
e zhveshur e tëra nga çdo mit.

Dhe më tha:
                        “Në ujërat e cekta,
ku jetojnë veç peshqit meskinë,
nuk mund të nderen pëlhurat,
nuk mund t’i gatuash stuhitë,


sepse poezia nuk lind ashtu,
vetvetiu, nga shkuma dhe drita,
siç duan të thonë legjendat,
siç lindi Afërdita.


Ta them se poezisë
i pari
unë ia kam prerë kërthizën,
ndanë brigjeve të mia poetët
nga dhimbja e madhe
klithën.”


Dhe ma zgjati amforën sërish
me duart e tij plot shkumë:
“Ti duhet që kohën ta pish,
të bëhesh i kthjellët si unë.”



sabato 27 ottobre 2012

Ode e fëmijërisë për detin


 ODE E FËMIJËRISË  PËR DETIN

 

 Jemi ende xhindët bredharakë të buzëdetit,
shtangur para magjive jonike,
të shurdhuar nga thirrjet në korr të pulëbardhave  mbi
kokat tona,
nga shamataja e cicërimave të spurdhjkëve,
fëmijë bredharakë, të humbur thellë nëpër të fshehtat  e
                        gjireve të vetmuar,
atje ku pëllumbat e egër ngrenë foletë e tyre
nëpër të çarat e shkëmbinjëve gëlqerorë.
Dallgë të shkumbëzuara
lajnë e shplajnë me një pastërti verbuese
mademet prej mermeri të brigjeve
dhe zalli zhaurin si një rrëmet i bardhë vezësh
të lëshuara nga gjallesat detare,
një masë brilantesh vezulluese.
Drita fosforeshente e horizontit
herë herë paralajmëron stuhitë
dhe shkulmi gërryen funddetin, duke nxjerrë në breg
bashkë me algat amfora anijesh të mbytura,
statuja fatndjellëse detarësh që s’patën fat.
Vetëm në mëngjes, pasi shkulmet zmbrapsen,
del metereologu plak,
me duart që zbon pulëbardhat
dhe hipën në shkallën
 e drunjtë për te aparatet e tij. Tund kokën e thinjur  dhe
 flokët e tij të gjata
ngjajnë si një erëmatës i përpiktë.
Dalim edhe ne te mbeturinat që nxjerr nata dhe shkulmi,
atje, ku deti na flet me mijëra zëra,
ku muret antike ngrihen nga uji
si nga thellësi e shekujve.
Parfumi i myshqeve detare shpërthen
sa herë shkelim  mbi leshterikët e buzëdetit,
mbi shtresat e guackave që kërcasin nën këmbët tona
 zbathura.
Para nesh - shkretëtira ujore të pafundme,
duna të ngadalta valësh hapmëdha
si pasqyra lëvizëse.
Gjithë ditën fjalosemi me detin
dhe pulëbardhat e limanit.
Grepat e fillove tona të peshkimit
Ngecin nën ujë dhe ne zhytemi
të shpleksim të shkuarën e anijeve të mbytura.
Kur na merr uria, ushqehemi me iriqë,
me gaforet që i zemë nëpër shkëmbinj,
duke harruar  nënat që na kërkojnë të merakosura.
Nuk u afrohemi shtëpive gjersa drita thyhet si një kristal         
dhe vë përpara kopetë e muzgjeve,
ndërsa një hënë jonike del në të linjta e përpirë nga një
 zjarr i kaltër
përmes ndriçimit mineral të yjeve.
Ullinjtë e hirtë të shpateve kullosin si kuajt
dhe fari me acetilen në mes të gjiut
na kujton kandilet mbi kondizmat e shtëpive.
Heshturazi, vonë, nëpër errësirën e dhomës,
shkojmë e shtrihemi pranë nënave tona
dhe bëjmë sikur s’e ndiejmë
qortimin e frymëmarrjes së tyre
gjersa në brigjet e gjumit
zhurmon deti dhe na zgjon.
Limjon, 1974 – 2011

mercoledì 24 ottobre 2012

NË BUTRINT















NË BUTRINT


Shëtisim mbi gërmadha qytetërimesh
të mbuluara me pyjet e dafinave
si me lavdinë e vet.

Kolonat me kapitele që ngrihen nga dheu
u ngjajnë direkëve të anijeve të mbytura.

Shumë i vjetër dheu. Këtu, po të gërmosh,
të duket sikur do të prekësh dorën e një statuje
që zgjatet drejt teje për ndihmë. 


Pusi i Nuseve e përplas zërin tonë në lashtësi.
Ngjitemi në ca shkallë
që nuk dinë ku të na çojnë.

Dyert e kohës janë të mbyllura për to.
Ose duhen ende të tjera shkallë të arrish për të trokitur
                                                                               diku.

Në muret e Nimfeumit bletët u bien kambanave të vogla
        të luleve.
Nxitojmë për në teatër si të vonuarit në shfaqje.

Amforat në oborrin e muzeut  mbushen me diell.
Kur ikin  vizitorët dalin statujat të çmpijnë këmbët
nga koha e gjatë e rojenderit në hyrje të historisë








martedì 23 ottobre 2012

MUG













                              MUG     
           

Rrija vetëm me gjithësinë.

Mbaja vesh puhizën e yjeve që çelnin si luleshqerra,
mbaja vesh detin atje poshtë,
frymëmarrjen e guvave të tij si ca gërhitje balenash.

Një xixëllonjë
u  shpëtoi zjarreve të perëndimit dhe u end
sipër meje me një hënë të vockël nën bark.

Portokallet hidhnin krahëve trikon e kaltër të mbrëmjes
dhe shkonin në  takim me ullinjtë.

Mbi qytet nderej një mjegullnajë drite,
një avullim i bardhë ëndrrash dhe oxhaqesh.

Atje tej dëgjohej buçitja e një lumi
që derdhte kohën në det.

Rrija vetëm me gjithësinë. 



Pëllumbat




Piktore: 
Safo Marko





PËLLUMBAT


Motiv arbëresh



Me një shufër të njomë
duke prekur koka lulesh
nëpër rrugët e pranverës
shkoi një trim i Skënderbeut.
Tek po prirej nga katundi,
pa se vashat ishin rritur,
aq sa njëra e hutoi
dhe  e preku në gërsheta
ashtu siç prekte lulet.
Përmes degësh, ku hardhia
varej  që nga qeramidhet,
e pikasi e jëm’e vajzës
dhe kështu na i tha trimit:
“Trim, që ngave time bijë,
po s’e dije, tani mësoje:
një djalë që nget një vajzë
do ta marrë atë për grua.”
Dhe ushtari i përgjigjet
se e do dhe kërkon pajën.
Kur e bëri e ëma gati,
na e merr djali për dore
edhe shkojnë përmes sokaqesh,
nga ku shoqet zgjatin kokën
ta shikojnë që nga ledhet.
Shkunden netët nga dritaret,
djali del punon në kopsht;
nga gëzimi që ka vajza
lulëzojnë të gjitha mollët.
O, sa shpejt i lidhën kokrrat
mollët në oborr të tyre!
Djalit i këputet gjumi,
i del shpata që rri varur
brir’i luftës prapë e thirri.
“Mba shtëpinë, e bukura ime,
me dritaret të njëzeta
dhe në to po aq pëllumba.
Çdo të shtunë ti ushqei,
ushqei dhe jepu të pinë;
çdo të dielë numëroi,
se sa të mungojnë
aq kohë unë nuk vij.”
Shkon ushtari dhe u nis vajza
t’i ushqejë e t’u japë ujë
një për një të shtunë mbrëma.
Kur u gdhi e diela
dhe pëllumbat numëroi
pa se njëri i mungonte.
Gjithë ditën vajza qante.
Natën era nga Berati
sillte hingëllima kuajsh
dhe asaj  m’i trëmbej gjumi.
Dhe kur erdhi prap e shtuna,
i ushqeu gjithë pëllumbat
dhe të dielën, e  mjera,
pa se tjetër i mungonte.
Javë pas jave
të gjithë fluturuan e vanë.
Dhe ajo si një pëllumb
iku larg duke kërkuar
fushave të luftës
trimn’ e saj të bukur.

mercoledì 17 ottobre 2012

NAZIM HIKMET

NAZIM HIKMET
Përktheu: Agim Mato


















BESO TEK NJERIU
(Letër të birit)

Mos jeto
Si një qiraxhi
Ose si një pushues
Pranë natyrës.
Jeto në këtë botë
Sikur të ishte shtëpia e atit tënd.
Beso te gruri,
Toka, deti,
Por para së gjithash
beso te njeriu.
Dashuroji retë, makinat, librat
Por para së gjithash dashuro njeriun.
Ndjej trishtimin
E degës që thahet,
E yllit që shuhet,
E kafshëzës që sëmuret,
Por para së gjithash
Trishtimin për njeriun.
Sepse të gjitha të mirat e kësaj toke
Të ofrojnë gëzimin me të dyja grushtat,
Sepse edhe hieja, edhe drita,
Edhe të katër stinët
Të ofrojnë gëzimin me të dyja grushtat,
Por para së gjithash është njeriu
Që të ofron duarplot gëzimin.

VËLLAI IM, DET

Dhe ja, si po shkojmë siç kemi ardhur
mirëupafshim, vëllai im det
marr me vete diçka nga guriçkat e tua,
diçka mga kripa jote e kaltër,
diçka nga pafundësia jote
e pakëz nga drita jote
dhe fatkeqësia jote.
Ke ditur të na thuash shumë gjëra
mbi fatin tënd prej deti
dhe ja, me pak më shumë shpresë,
dhe ja, me pak më shumë përvojë
po shkojmë siç kemi ardhur,
mirëupafshim, vëllai im det.


NGA LETRAT E BURGUT PËR MYNEVERIN


1942

Më i bukuri i detrave
është ai ku ende nuk kemi lundruar.
Më i bukuri i fëmijve tanë
ende nuk është rritur.
Ditët tona më të bukura
nuk i kemi jetuar ende.
Dhe atë, më e bukurën
që doja të të thoshja,
ende nuk e kam thënë.

1943

Dua tek ti
aventurën e anijes që shkon drejt polit
dua tek ti
guximin e lojtarëve të zbulimeve të mëdha
dua tek ti
gjërat e largëta
dua tek ti të paarritëshmen,
hyj në sytë e tu si në një pyll plot diell
dhe i djersitur i uritur i tërbuar
kam pasionin e gjuetarit
për të kafshuar në mishin tënd
dua tek ti të paarritëshmen
por jo dëshpërimin.

1948

Mirëseerdhe, gruaja ime, mirëseerdhe!
Sigurisht, je e lodhur
si mund të t’i laj këmbët,
nuk kam ujë trëndafilash, as legen të argjentë,
sigurisht, do të kesh etje
nuk kam pije freskuese të të ofroj,
sigurish do të kesh uri
dhe nuk mund të të shtroj
një tavolinë me mbulesë të bardhë,
dhoma ime është e varfër, e burgosur,
si atdheu ynë.
Mirëseerdhe, gruaja ime, mirëseerdhe!
Vure këmbën në qelinë time
dhe çimentua para meje u kthye në lëndinë,
buzëqeshe
dhe trëndafilat bënë të lulëzojnë hekurat,
qave
dhe perlat u rrokullisën në pëllëmbët e mia,
i pasur si zemra ime,
i shtrenjtë si liria ime
është tashmë ky burgim.
Mirëseerdhe, gruaja ime, mirëseerdhe!

1949

Je skllavëria ime je liria ime
je mishi im që digjet
si mishi lakuriq i netëve të verës
je atdheu im
ti, me pasqyrimet e gjelbra në sytë e tu,
ti, e lartë e ngadhnjyese
je nostalgjia ime
e pashterëshe
edhe në vet momentin
kur të pushtoj.