QUMËSHTI I YJEVE

                            Qumështi i yjeve

 

ABEDIN  MADANI

Gjëm’i zi e kal’ i bardhë

hingëllin nëpër pazar,

kërkon Abedin Madanë

                   Popullore

T’ju flas për Abedin Madanin, për kalin e tij të bardhë

                                                                e gjëmëzi?

Nuk ishte kaçak limeresh,

as hero i vetmuar

e inatçi.

Në çetën e Muharrem Rushitit

flamuri bënte hije sipër kokës së tij.

Nishanlli i madh, thonë se ishte.

Tej e tej i çonte plumbat në tri unaza, në tri zemra

                                                                        koshadhesh

                                                                      që e ndiqnin.

Thonë, fytyrën e bukur vetullat kaleshe ia ngrysnin.

Vetëm në Cepo, thonë, u çel kur pa Çerçizin.

Kuptohej mirë me kalin. Ishin si një tufan të dy.

Ai tufan rrallë herë kish ndaluar për t’u qetësuar,

rrallë herë Abedini kishte fjetur në krevat, pranë  gruas

 së tij.

( Ajo e ndjente tufanin që vinte nëpër ullinj.)

Po një ditë, duke hequr zvarrë shalën e përmbysur,

duke hingëllitur, duke hingëllitur,

u shfaq nëpër kalldrëmet e pazarit vetëm kali,

                                                                        i bardhë,

                                                                        i përgjakur

                                                                        e gjëmëzi.

Kërkonte të zotin e tij.

Gulçonte me shkrofëtima.

“Mbajeni atë kalë, o njerëz, mbajeni atë kalë!”

thërrisnin ata që i therrte hingëllima.

Abedini ishte vrarë. Dhe kali i gjorë,

i prishur mendsh, si heronjtë e tragjedive,

si një tufan pa torua, pa sinor,

e përhapte gjëmën udhëve dhe pyjeve.

FTERRA

Këtu jeta ka kërkuar të drejtën e saj duke hapur vend

midis grykave, rrëpirave dhe honeve,

duke hapur vend

midis urisë, vdekjes, midis miteve.

Një shtëpi vjen sipër tjetrës, një kopsht sipër tjetrit,

ashtu siç vjen një përpjekje sipër tjetrës,

një synim sipër tjetrit.

Këtu në çdo hap shpërthejnë burimet si dufet

nga zemra e Hiqmetit, e Fuatit, e Turhanit.[1]

Këtu sheh aspiratat e tyre tek i mbartin fëmijët e vegjël

                nëpër çanta,

tek i mbartin pemët në lulëzimin e tyre,

tek i mbartin këngët dhe vitet.

Këtu sheh pleq

që të afrohen duke u mbështetur

në shkopin e historisë

me duart e tyre të rreshkura si lëkurë pemësh.

Nëpër damarët e tyre ka rrjedhur lëngu i jetës

i mbartur nëpër kohëra drejt lirisë

si uji nëpër lugjet e drunjta drejt arave të djegura nga

   etja.

Këto shtëllunga shkëmbinjsh që  shtjellen sipër

çative të Fterrës

janë si kolona antike të ngjeshura

njëra pranë tjetrës,

si një digë kohërash.

Forca e tyre është kjo hedhje vertikale.

Këtu vetëm pak po të priresh drejt vetmisë së pyjeve

                                                             dhe shpellave

të rrethojnë papritur legjendat.

Një gur i lëshuar poshtë

të zgjon fëmijërinë dhe zogjtë. Kujdes këmbën!

Atje poshtë Qafës së Rrëmullës

mërzejnë  mjegullat

si një tufë delesh. Vjen erë stanesh.

Fishkëllima barinjsh. Napat e varura nëpër drurë

                                                 kullojnë hënën.

Këtu hapin kaçupin me dhallë

për të të gostitur

si me musht yjesh. Këtu të japin kënaqësinë të shohësh

       kreshtat e Kurveleshit

si një ngurtësim dallgësh gjithësie.

Secili ka një xullufe krenarie,

një torbë këngësh

që lëkundet në degët e harlisura të shpirtit të  tij.

VALLJA E OSMAN TAKËS

Turqit loznin këmbëkryq te sheshi

dhe papritur nxeheshin e shanin

se një ditë do ta kapnin patjetër,

do ta varnin te rrapi Osmanin.

Por ai dukej shpesh pranë avllive

sepse s’i vinte mirë të fshihej,

vetëm plakat shihnin plot me frikë

andej nga loznin dominonë hafijet.

Për trupin e tij të bukur

këndonin kudo si për inat

dhe fustanellë e tij nëpër muzgje

gjumit të vajzave u vinte flakë.

Atij s’i vinte mirë të fshihej

dhe shpesh i binin në gjurmë,

gjersa vërtet e kapën hafijet

tek  flinte, në gjumë.

Atë natë ishte rrojtur e larë

dhe ecte mes ushtarëve i bukur.

Korba, thoshnin vajzat, do ta varin.

si i qeshet kështu gjithë rrugës?

Dhe u mblodhën  shumë njerëz atë ditë

nga brigjet e mbushur me ullinj.

Dhe rrapi i trishtuar hidhte fletët

në vend të lotëve të tij.

“Ç’dëshiron, i thanë, para vdekjes,

para se buzëqeshja të të jetë nxirë,

ne edhe lëkurën do të ta marrim

se ke lëkurë të mirë.”

Djalë krenar, që për trupin tënd të bukur

anembanë këndohej në Çamëri,

“lermëni, the, të hedh një valle,

të derdh dufin që kam në gji.”

Ç’qe ajo valle, Osman, ç’qe

që turqit për xhind të kujtuan

dhe litarin asnjëri s’e mori,

asnjërit s’i bënin duart?

Dhe u futën në valle atëherë

ç’qenë shqiptarë te sheshi,

sikur u ngritën papritur

dallgë të mëdha deti.

Dhe iu përkul si një urë Osmani

vetëm popullit të tij

dhe ndjente mbi gjoks se si hapat

çapiteshin për në liri. 

NAIM FRASHËRI

Të gjithë ata

që na servirnin

në një pjatancë hëne

pastat e thartuara

të romantizmit,

u harruan.

Vetëm ari që ti, Naim,

le me testament

në shpirtin tonë

u shumëfishua.

Dhëmbët i kemi me bukën e fjalëve të tua.

NË PRAGUN E SHTËPIVE TONA

Lejla Malos

Në sytë e saj nuk u lëkundën netët e qelqta të dashurisë,

nuk e ndjeu ajo çastin tonë të magjishëm,

kur mbyllen gojët

dhe zemrat si zogj ndërrojnë kraharorët.

Ajo e la oborrin pa e fshirë, lulet pa i ujitur

dhe iku nga shtëpia sepse e ndiente që duheshin fshirë

        gjithë hapësirat e vendlindjes,

duheshin ujitur gjithë shpresat që të bulonin.

Përmes krismave,

nën rrobat që i vjetëroheshin, ndiente se rritej,

ndiente se mblidhte në vetvete qumështin e yjeve dhe të

                                                          drurëve që çelnin.

Në sytë e saj nuk u lëkund

gjelbërimi i parqeve të ndriçuara,

por pyje në djegije e sipër,

qytete të gjymtuar,  flokë të përgjakura shokësh.

E megjithatë, sytë e saj ngjanin si një agim i vogël

edhe kur e lidhën të plagosur

pas një triçikli;

edhe kur e hoqën zvarrë nëpër të gjitha rrugët e qytetit.

Duhej të pikonte gjaku i saj

në vendet ku fillonin portat e shtëpive tona,

që ne të vinim në jetë dhe të dashuroheshim. 

NË MUZEUN E VOGËL I MËSUAM TË GJITHA

     Heroit të Popullit Lefter Talo

Ç’ tu thoshje ti fëmijëve

para atij globi të vjetër të shkollës me detet dhe malet e

             shuara,

ç’tu thoshje?

E ç’mund të bëje ti duke u mbolasur

pemët fshatarëve,

kur s’mund të mbolasje gëzimin në drurin e vuajtjes

                                                               së tyre?

Uleshe në dritare çdo natë

me këmishën që të avullonte nga mendimet dhe 
ëndrrat, Shkruaje. Ngrije fshatra të reja,

të ndërtuara me lëndën e prerë nga dielli.

Pastaj merrje violinën.

Nga duart, nga sytë, nga i gjithë trupi derdheshin

                                                tingujt  me gurgullimë.

Mbushej dhoma. Derdheshin

nga dritarja e hapur nëpër rrugë.

Po një ditë Ç’u bëre ti?

Lulëzoi pjergulla dhe rrushi u thartua nga pritja.

Ranë gjethet e viteve në dritare. Ç’u bëre? ...

Në muzeun e vogël i mësuam të gjitha.

Fryu era dhe u derdh mbi telat e violinës

duke trazuar në kraharorin e saj gjëmimet.

KËNGA E CANO HAJDINIT

Kur u nise,

nuk harrove të ktheje kokën pas.

Sa i bukur, fshati yt!

Si ishte gdhirë ashtu në atë mëngjez lufte

me flokët e shkujdesur të ullinjve dhe portokajve.

Borshi yt, Cano.

Ti ktheve kokën, rrëmbimthi kape detin, kopshtet,

një mjegull të hollë,

rrëmbimthi mbushe gjoksin

me dritat e hapësirës së vendlindjes

dhe u ngjite lart.

U ngjite lart, te zjarret partizane,

si të ngjiteshe në oaze lirie.

Pas betejave mbështeteshe në shkëmbenjtë

dhe pastroje një copë herë armën tënde,

mbështeteshe në ëndërrimet e tua

dhe siç prekje me dorë armën,

prekje me fantazi të nesërmen e atdheut.

Por tashti liria s’ishte më në oaze malesh.

Radhë-radhë suleshin brigadat ndaj qyteteve,

duke brohoritur,

duke ndjekur këmba-këmbës garnizonet armike

dhe duke u ndalur vetëm në krahët e gëzimit të

                                                       që ju priste.

Kështu duhej të brohorisje edhe ti,

kështu duhej të hyje edhe ti

në një nga qytetet e shumta.

Përpara teje qëndronte e gurtë, Gjirokastra.

Ti brohorite. U sule poshtë me shokët.

Rrugëve të ngushta të qytetit makina pushtonjësish

hunguronin të alarmuara.

Rende. U  fute në lagjen e parë.

Po një plumb të la ashtu të kacavjerrë ndaj lisit të

                                                               lirisë,

si ky qytet i gurtë

i është kacavjerrë malit.

Faqja të preku muret e ngrohtë të qytetit.

Ngjaje ashtu sikur i kishe venë veshin kësaj toke

dhe kërkoje zhurmat e detit pas malesh.

Gjithmon kishe ëndërruar që gjumin e fundit

ta bëje nën flokët e ullinjve dhe portokajve.

Dhe re këtu, fare pranë lirisë,

(Vetëm disa brohoritje të ndanin).

Sarandë, 1969

---

[1] Hiqmet Dusha, Fuat Mato,Turhan Mato – idealistë të rënë në luftën për çlirim.