IKJA E ARBËRESHËVE

IKJA E ARBËRESHËVE

Në shkëmbinjtë dhe në galerat e drunjta

të veshura me myshk

deti thërrmonte mbrëmjet e përgjakura dhe klithmat

                                                        e pulëbardhave.

Për dy ditë dhe dy net me radhë

nuk pushuan këmbanat,

për dy ditë dhe dy net me radhë

u drodhën nën qiellin e shqetësuar të Arbërit.

Po nën ullinjtë e kërrusur nga dhimbja

qëndronin vetë ata,

të mbështetur në përkrenaret, me mjekrat e parruara,

           ata,

të mbështjellë me avullin e atyre netëve të bukura.

Kalorës të tjerë vinin,

të tjerë zbrisnin nga kuajt

dhe ulnin djepet e mbuluara me pelerinat e bëra

                                              shkrumb në luftra.

Galerat u mbushën.

Arbërit

shpështollën pëlhurat e bardha nga direkët.

Njëzetë trima u përkulën mbi litarët e trashë

dhe tërhoqën spirancat

nga shkëmbinjtë e nënujshëm të tokës së tyre.

O, sa të rënda,

sa të rënda ishin ato spiranca, sikur të ishin pleksur  në

                                                                           rrënjët

                                                   e asaj nate të praruar,

sikur të ishin pleksur në hingëllimat e kuajve

që rendnin të trishtuar në bregun e ndarjes! ...

Dhe erërat

i shtyn galerat drejt perëndimit.

Pishtarë të huaj u vinin zjarrin shtëpive dhe ullinjve

                                                                   të tyre.

Të tjera brigje i prisnin,

dhe vite.

Po do të ngriheshin vajzat sa herë vinte pranvera.

Sa herë vinte pranvera,

“O e bukura More”

do këndonin vajzat

dhe do lëshonin si pulëbardha shamitë e tyre mbi ujëra.

ARKA E NOES

 ARKA E NOES

Ndëshkimi erdhi. Në një karantinë të stërmadhe

ujrash ishte vënë toka,

për të dizinfektuar e shpëlarë nga veset

banesën e dikurshme të njerëzimit. Asnjë pipëtimë,

mbi  Ujanën e pafund. Asnjë barkë

e vetmuar mbi të.

            Vetëm Noe pat shpëtuar

 me Titanikun e tij të lashtësisë,

300 bërryla

të gjatë, skicuar

e ndërtuar sipas porosive hyjnore.

Kapiten Noe inspektonte çdo ditë çiftet e specieve

që duhet të shpëtonin

dhe rezervat e zahireve të udhëtimit.

Kur kishte nge, kundronte nga bashi qytetet dhe faltoret

e përmbytura që rrëshqisnin atje poshtë

dhe orientohej nga gjurmët e karrove të dikurëshme.

Ishin rrotulluar sa e sa hëna,

kur  Zoti, kishte hapur  

të gjitha burimet e humnerës së madhe dhe dritaret

qiellore vollën për njëqind e pesëdhjetë ditë me radhë

            Ujanën ndëshkuese. Kudo,

ca peshq të mbufatur guvash ishin strehuar

nëpër sallat luksoze të pallateve mbretërorë,

në palestrat sportive e deri te pusetat e rrugëve.

Bibliotekën gjigante në Ninive me librat e saj prej

tjegullash e kishte mbuluar rëra. Noe ëndërronte

ta rihapte kur Ujana të zmbrapsej

dhe poetët, të përjetësonin në të biografinë e tij

me emrin

e vjetër Up Napishtimi.

Ishte zotuar se do të krijonte

njerëzimin e ri, të virtytshëm.

Tre djemtë me gratë e tyre kishin filluar

të punonin në anije për riprodhimin

sipas shëmbëlltyrës së re. Ligësitë,

pabesitë ishin tretur

            atje poshtë dhe s’kishin

nga ngjiteshin deri këtu në çastin e ngjizjeve të reja.

Edhe çiftet e gjallesave, si në një kovaleshencë

kruazierësh, pranë magazinave me bar,

projektonin shumfishimin e tyre.

300 bërrylshi lundronte në një vetmi ulëritëse.

I shqetësuar nga lindjet e para,

Noe lëshonte pëllumbat për të parë në se dheu fillonte të

lirohej  nga ujrat,

e ata ktheheshin

të lodhur në kuvertë. Bënte sërish llogaritë

e zahireve

dhe përpiqej të ekonomizonte rezervat.

Po në të shtatëmbëdhjetën ditë

të muajit të shtatë,

siç profecia e kishte parathënë,

Titaniku ndali mbi shkëmbenjtë e malit Ararat.

Nën këmbët e tyre u shfaq Bota e pastruar

nga mëkatet,

u shfaqën lëndinat dhe pyjet e virgjëruara sërish

sikur  të kishin lindur befas nga asgjëja.

Dhe Noe gjashtëqind e një vjeçar, siç rrëfejnë,

kishte ende energji të mbante rregullin,

të ndihmonte

elefantët e rinocerontët

se mos rrëshqisnin nëpër

portën e pasme të anijes,

të pamësuar  kaq kohë me të ecurin,

të kontrollonte shpesët nëpër pupla

se mos zbrisnin me ta

 edhe fara e së ligës si pleshtat,

të shoqëronte me delikatesë ujkun me delen të miqësuar

            nga udhëtimi,

të ngazëllehej e t’u gëzohej të bijve atje lart në kuvertë

tek lëviznin drejt horizonteve krahët e tyre me ca

shenja të habitshme.

Po si ta merrte me mend, i gjori plak,

se në ato çaste,

bijtë e tij, Simi, Hami dhe Jafeti,

ende pa shkelur tokë,

grindeshin

duke ravijëzuar kufijtë e perandorive të nesërme?

Noe ndihte i qetë kafshët pa u menduar se të tjera

 profeci

 do të lindnin, 

të tjera kataklizma do të projektoheshin,

dhe udhëtimi i tij biblik do të ngelej një eksperiment

i dështuar i Perëndisë.

2012

FUNDO

 

 

 

 

 FUNDO

Në adoleshencë merrnim fundo

dhe rrëshqisnim mbi barin e funddetit

si tufat e peshqve që nxitonin të trëmbura

para trupave tanë. Peshqit shpërndanin

ca cërka drite vezulluese

nga luspat e tyre

dhe  fillonin të na buçisnin veshët

nga të rrahurat e zemrës së madhe të detit.

  

Duk - duk, duk - duk  dëgjohej atje poshtë

gjersa ngjiteshim sërish për të marrë frymë

dhe sërish të zhyteshim

në atë xham të lëngshëm haluçinacionesh,

të gjenim se nga vinte ajo oshëtimë  

brënda mushkrive të pafundme të detit.

  

Hetonim me kureshtje

thellësirat,

dhe ndienim sipër kokave tona

të lundronin hijet

e  barqeve të  anijeve.

Netëve gjumi na zinte sërish në thellësira

duke shëtitur në qytetet e nënujshme

së bashku me delfinët,

që s’e kuptonim

si shndërroheshin para nesh në sirena.

Ato na bënin me shenjë

dhe ne i ndiqnim përmes magjirave të detit,

midis pinave të mëdha sa një bojë njeriu

që hapeshin dhe shihnim të vezullonin

margaritarët brenda tyre

si në pallate të koraltë...

 dhe kur u afroheshim sirenave,

duke mënjanuar meduzat,

dallonim të habitur

fytyrat engjëllore të shoqeve tona.

AMFORA

  

          

 

 

 

 

AMFORA

Dikur Joni një amforë lashtësie

ma zgjati me duart tërë shkumë

dhe më tha:

                        “Pije kohën

për të qenë i kthjellët si unë.

Dhe në qoftë se të merren këmbët,

në qoftë se turbullohesh në vetëdije,

ti s’mund t’i mbartësh shekujt

siç mbart në shpinë unë anijet.”

Nga qilar’ i thellësive më nxori

amforën e lashtë me leshterikë,

amforën ku rëndonte historia

e zhveshur e tëra nga çdo mit.

Dhe më tha:

                        “Në ujërat e cekta,

ku jetojnë veç peshqit meskinë,

nuk mund të nderen pëlhurat,

nuk mund t’i gatuash stuhitë,

sepse poezia nuk lind ashtu,

vetvetiu, nga shkuma dhe drita,

siç duan të thonë legjendat,

siç lindi Afërdita.

Ta them se poezisë

i pari

unë ia kam prerë kërthizën,

ndanë brigjeve të mia poetët

nga dhimbja e madhe

klithën.”

Dhe ma zgjati amforën sërish

me duart e tij plot shkumë:

“Ti duhet që kohën ta pish,

të bëhesh i kthjellët si unë.”

Ode e fëmijërisë për detin

 ODE E FËMIJËRISË  PËR DETIN

 

 Jemi ende xhindët bredharakë të buzëdetit,

shtangur para magjive jonike,

të shurdhuar nga thirrjet në korr të pulëbardhave  mbi

kokat tona,

nga shamataja e cicërimave të spurdhjkëve,

fëmijë bredharakë, të humbur thellë nëpër të fshehtat  e

                        gjireve të vetmuar,

atje ku pëllumbat e egër ngrenë foletë e tyre

nëpër të çarat e shkëmbinjëve gëlqerorë.

Dallgë të shkumbëzuara

lajnë e shplajnë me një pastërti verbuese

mademet prej mermeri të brigjeve

dhe zalli zhaurin si një rrëmet i bardhë vezësh

të lëshuara nga gjallesat detare,

një masë brilantesh vezulluese.

Drita fosforeshente e horizontit

herë herë paralajmëron stuhitë

dhe shkulmi gërryen funddetin, duke nxjerrë në breg

bashkë me algat amfora anijesh të mbytura,

statuja fatndjellëse detarësh që s’patën fat.

Vetëm në mëngjes, pasi shkulmet zmbrapsen,

del metereologu plak,

me duart që zbon pulëbardhat

dhe hipën në shkallën

 e drunjtë për te aparatet e tij. Tund kokën e thinjur  dhe

 flokët e tij të gjata

ngjajnë si një erëmatës i përpiktë.

Dalim edhe ne te mbeturinat që nxjerr nata dhe shkulmi,

atje, ku deti na flet me mijëra zëra,

ku muret antike ngrihen nga uji

si nga thellësi e shekujve.

Parfumi i myshqeve detare shpërthen

sa herë shkelim  mbi leshterikët e buzëdetit,

mbi shtresat e guackave që kërcasin nën këmbët tona

të  zbathura.

Para nesh - shkretëtira ujore të pafundme,

duna të ngadalta valësh hapmëdha

si pasqyra lëvizëse.

Gjithë ditën fjalosemi me detin

dhe pulëbardhat e limanit.

Grepat e fillove tona të peshkimit

Ngecin nën ujë dhe ne zhytemi

të shpleksim të shkuarën e anijeve të mbytura.

Kur na merr uria, ushqehemi me iriqë,

me gaforet që i zemë nëpër shkëmbinj,

duke harruar  nënat që na kërkojnë të merakosura.

Nuk u afrohemi shtëpive gjersa drita thyhet si një kristal         

dhe vë përpara kopetë e muzgjeve,

ndërsa një hënë jonike del në të linjta e përpirë nga një

 zjarr i kaltër

përmes ndriçimit mineral të yjeve.

Ullinjtë e hirtë të shpateve kullosin si kuajt

dhe fari me acetilen në mes të gjiut

na kujton kandilet mbi kondizmat e shtëpive.

Heshturazi, vonë, nëpër errësirën e dhomës,

shkojmë e shtrihemi pranë nënave tona

dhe bëjmë sikur s’e ndiejmë

qortimin e frymëmarrjes së tyre

gjersa në brigjet e gjumit

zhurmon deti dhe na zgjon.

Limjon, 1974 – 2011

NË BUTRINT

NË BUTRINT

Shëtisim mbi gërmadha qytetërimesh

të mbuluara me pyjet e dafinave

si me lavdinë e vet.

Kolonat me kapitele që ngrihen nga dheu

u ngjajnë direkëve të anijeve të mbytura.

Shumë i vjetër dheu. Këtu, po të gërmosh,

të duket sikur do të prekësh dorën e një statuje

që zgjatet drejt teje për ndihmë. 

Pusi i Nuseve e përplas zërin tonë në lashtësi.

Ngjitemi në ca shkallë

që nuk dinë ku të na çojnë.

Dyert e kohës janë të mbyllura për to.

Ose duhen ende të tjera shkallë të arrish për të trokitur

                                                                               diku.

Në muret e Nimfeumit bletët u bien kambanave të vogla

        të luleve.

Nxitojmë për në teatër si të vonuarit në shfaqje.

Amforat në oborrin e muzeut  mbushen me diell.

Kur ikin  vizitorët dalin statujat të çmpijnë këmbët

nga koha e gjatë e rojenderit në hyrje të historisë

MUG

                              MUG     

           

Rrija vetëm me gjithësinë.

Mbaja vesh puhizën e yjeve që çelnin si luleshqerra,

mbaja vesh detin atje poshtë,

frymëmarrjen e guvave të tij si ca gërhitje balenash.

Një xixëllonjë

u  shpëtoi zjarreve të perëndimit dhe u end

sipër meje me një hënë të vockël nën bark.

Portokallet hidhnin krahëve trikon e kaltër të mbrëmjes

dhe shkonin në  takim me ullinjtë.

Mbi qytet nderej një mjegullnajë drite,

një avullim i bardhë ëndrrash dhe oxhaqesh.

Atje tej dëgjohej buçitja e një lumi

që derdhte kohën në det.

Rrija vetëm me gjithësinë. 

Pëllumbat

Piktore: 
Safo Marko

PËLLUMBAT

Motiv arbëresh

Me një shufër të njomë

duke prekur koka lulesh

nëpër rrugët e pranverës

shkoi një trim i Skënderbeut.

Tek po prirej nga katundi,

pa se vashat ishin rritur,

aq sa njëra e hutoi

dhe  e preku në gërsheta

ashtu siç prekte lulet.

Përmes degësh, ku hardhia

varej  që nga qeramidhet,

e pikasi e jëm’e vajzës

dhe kështu na i tha trimit:

“Trim, që ngave time bijë,

po s’e dije, tani mësoje:

një djalë që nget një vajzë

do ta marrë atë për grua.”

Dhe ushtari i përgjigjet

se e do dhe kërkon pajën.

Kur e bëri e ëma gati,

na e merr djali për dore

edhe shkojnë përmes sokaqesh,

nga ku shoqet zgjatin kokën

ta shikojnë që nga ledhet.

Shkunden netët nga dritaret,

djali del punon në kopsht;

nga gëzimi që ka vajza

lulëzojnë të gjitha mollët.

O, sa shpejt i lidhën kokrrat

mollët në oborr të tyre!

Djalit i këputet gjumi,

i del shpata që rri varur

brir’i luftës prapë e thirri.

“Mba shtëpinë, e bukura ime,

me dritaret të njëzeta

dhe në to po aq pëllumba.

Çdo të shtunë ti ushqei,

ushqei dhe jepu të pinë;

çdo të dielë numëroi,

se sa të mungojnë

aq kohë unë nuk vij.”

Shkon ushtari dhe u nis vajza

t’i ushqejë e t’u japë ujë

një për një të shtunë mbrëma.

Kur u gdhi e diela

dhe pëllumbat numëroi

pa se njëri i mungonte.

Gjithë ditën vajza qante.

Natën era nga Berati

sillte hingëllima kuajsh

dhe asaj  m’i trëmbej gjumi.

Dhe kur erdhi prap e shtuna,

i ushqeu gjithë pëllumbat

dhe të dielën, e  mjera,

pa se tjetër i mungonte.

Javë pas jave

të gjithë fluturuan e vanë.

Dhe ajo si një pëllumb

iku larg duke kërkuar

fushave të luftës

trimn’ e saj të bukur.

NAZIM HIKMET

NAZIM HIKMET
Përktheu: Agim Mato

BESO TEK NJERIU
(Letër të birit)

Mos jeto
Si një qiraxhi
Ose si një pushues
Pranë natyrës.
Jeto në këtë botë
Sikur të ishte shtëpia e atit tënd.
Beso te gruri,
Toka, deti,
Por para së gjithash
beso te njeriu.
Dashuroji retë, makinat, librat
Por para së gjithash dashuro njeriun.
Ndjej trishtimin
E degës që thahet,
E yllit që shuhet,
E kafshëzës që sëmuret,
Por para së gjithash
Trishtimin për njeriun.
Sepse të gjitha të mirat e kësaj toke
Të ofrojnë gëzimin me të dyja grushtat,
Sepse edhe hieja, edhe drita,
Edhe të katër stinët
Të ofrojnë gëzimin me të dyja grushtat,
Por para së gjithash është njeriu
Që të ofron duarplot gëzimin.

VËLLAI IM, DET

Dhe ja, si po shkojmë siç kemi ardhur
mirëupafshim, vëllai im det
marr me vete diçka nga guriçkat e tua,
diçka mga kripa jote e kaltër,
diçka nga pafundësia jote
e pakëz nga drita jote
dhe fatkeqësia jote.
Ke ditur të na thuash shumë gjëra
mbi fatin tënd prej deti
dhe ja, me pak më shumë shpresë,
dhe ja, me pak më shumë përvojë
po shkojmë siç kemi ardhur,
mirëupafshim, vëllai im det.


NGA LETRAT E BURGUT PËR MYNEVERIN

1942

Më i bukuri i detrave
është ai ku ende nuk kemi lundruar.
Më i bukuri i fëmijve tanë
ende nuk është rritur.
Ditët tona më të bukura
nuk i kemi jetuar ende.
Dhe atë, më e bukurën
që doja të të thoshja,
ende nuk e kam thënë.

1943

Dua tek ti
aventurën e anijes që shkon drejt polit
dua tek ti
guximin e lojtarëve të zbulimeve të mëdha
dua tek ti
gjërat e largëta
dua tek ti të paarritëshmen,
hyj në sytë e tu si në një pyll plot diell
dhe i djersitur i uritur i tërbuar
kam pasionin e gjuetarit
për të kafshuar në mishin tënd
dua tek ti të paarritëshmen
por jo dëshpërimin.

1948

Mirëseerdhe, gruaja ime, mirëseerdhe!
Sigurisht, je e lodhur
si mund të t’i laj këmbët,
nuk kam ujë trëndafilash, as legen të argjentë,
sigurisht, do të kesh etje
nuk kam pije freskuese të të ofroj,
sigurish do të kesh uri
dhe nuk mund të të shtroj
një tavolinë me mbulesë të bardhë,
dhoma ime është e varfër, e burgosur,
si atdheu ynë.
Mirëseerdhe, gruaja ime, mirëseerdhe!
Vure këmbën në qelinë time
dhe çimentua para meje u kthye në lëndinë,
buzëqeshe
dhe trëndafilat bënë të lulëzojnë hekurat,
qave
dhe perlat u rrokullisën në pëllëmbët e mia,
i pasur si zemra ime,
i shtrenjtë si liria ime
është tashmë ky burgim.
Mirëseerdhe, gruaja ime, mirëseerdhe!

1949

Je skllavëria ime je liria ime
je mishi im që digjet
si mishi lakuriq i netëve të verës
je atdheu im
ti, me pasqyrimet e gjelbra në sytë e tu,
ti, e lartë e ngadhnjyese
je nostalgjia ime
e pashterëshe
edhe në vet momentin
kur të pushtoj.