........

domenica 14 aprile 2013

Qafa e Botës









Dajua, me gunën e dhirtë si një krep, kundërmonte sherebel. Ne ishim një tufë fëmijësh rrotull tij. Na pa të gjithëve me radhë. Pastaj u përkul, sikur të ishte në vathë, përfshiu me një dorë këmbët e mia dhe i tha nënës: “I ka të holla kërcinjtë. Lermë ta marr tani që këputen qingjat...”



1.

U ndava me detin. Tani do të jetoja atje lart buzë  udhës
 së reve,
                                                       buzë greminave të qiellit
në shtëpitë e fisit tim me shkallët e gdhendura
në shkëmb,
me magjet pellazgjike prej guri
dhe yllësitë e bajameve që mbushin me dritë kopshtet e
        kujtesës.

Nuk do të më zgjuanin më dallgët
duke u përplasur
në brigjet e mëngjeseve të mia. Nuk do t’i shihja më
                 pulëbardhat
                          që klithnin mbrëmjeve rrotull farit të gjiut
                                                                       duke  shpleksur
                                            fillin e hapësirave të pafundme.

2.

Brrrrrr turfullonin kuajt duke u ngjitur në të përpjetën
dhe ajri kumbonte  nga tringëllimi i zileve  si jehona e
                                                                             një kristali,
duke përshkuar gjithë qenien time  që mbushej pas çdo
                                                             mali  me male të rinj,
                           ashtu si pas çdo dallge me dallgë të reja.
Nga të gjitha anët dheu më pëshpëriste me mijëra zëra
dhe shpirtin e ndieja tek vinte si brumi në magje.

Avulli i tokave të kthyera mbushte hapësirat
si një thimjam i vërtet njerëzor.

Pranë çdo porte nëpër sofate rrinin plakat,
duke tjerrur rezet e fundit të diellit.

Dëgjohej muzgu që fishkëllinte
dhe mblidhte bagëtitë
me shkopinjtë e gjatë të hijeve.

Një lumë blegërimash, pluhuri
dhe afshi të ngrohtë
përmbyste sokakët.

Pastaj nata binte si një velenxë mbi shpinat e kuajve të
                                                                                     lodhur.

3.

Nënëmadhja qeveriste shtëpinë si perëndia mbrojtëse e
      fisit
me fytyrën që i  ngjante një vazoje antike prej balte.

Nga çibuku i saj ngrihej tymi i miteve të lashta.
           
Si ishte ngjitur ashtu rreptësia
gjer tek gardhi i vetullave që mbulonte puset e syve të
                                                                  saj të  frikshëm?
Dridheshim kur na kalonte pranë
me renë e errët të çitjaneve të saj
dhe me tufën e çelsave
si një tufë vetëtimash
në brezin e gjerë prej lëkure kau.

E dinim se me njërin prej tyre
ishte kyçur sënduku i rëndë
që dremiste në qoshe të odës,
duke përhapur një erë ftoi dhe misteri.

Askush nuk guxonte t’i afrohej.
Në çdo hap që të hidhnim
do të ndienim kërkëllitjen e drynit të zi
si hungërimën e një qeni.

4.

Tani që lumi po jepte shpirt
urat u ngjanin samarëve të braktisur.

Nuk dëgjohej më troku i hazdisur i pranverës
përmes kopshteve dhe shpirtrave tanë
të përmbytur nga lulet dhe ëndrrat.

Ne gërmonim në shtratin e tharë
për të gjetur fillin e këputur të blerimit.

Atje, zalli që dukej si i larë me finjë
përvëlonte nën këmbët tona,
sikur ta kishte flakur dikush
nga kamini i diellit.

Bëheshin llogaritë netëve
buzë orbitës së lëmit
ku vërtitej jeta.

Nën strehët e Kashtës  së Kumtrit
na zinte gjumi
të shurdhuar nga cinxujt e yjeve
dhe drapri i ëndrrave tona
fëshfërinte
në arat e pakorrura të diellit.

5.

Nënëmadhen pata pyetur: “Ç’është ujku?”
dhe ajo:  “Operativi  i pyjeve” më pat thënë.
           
“Po operativi?” e pyeta sërish
dhe nënëmadhja:
“Ujku i njerëzve” m’u përgjegj.

6.

Në mbrëmjen e përmbytur me mjegull erdhi dajua
dhe vari në manin e oborrit
lëkurën e një deleje të coptuar nga ujku,
lëkurën e një deleje me leshin paqësor
ku pati kaluar tmerri
si rrufeja në barin e një lëndine.

Tani nuk ishte vetëm përrallë e treguar netëve buzë
 vatrës
me simbolin e së keqes që i avitej tinëzisht pafajësisë,
me moralin e papajtueshmërisë
dhe vigjilencën.

Nuk ishte më përrallë.
Manteli i tragjedive lëkundej në manin e oborrit
dhe qingji i vetmuar blegërinte monologun e dhimbjes
     së tij.

7.

Aviteshin mjegullat duke gëlltitur në barkun e tyre
shtëpitë me gjithë oxhaqe, kalimtarët,
kopështet si limane  ku direkët e pemëve fundoseshin
  pa zhurmë,
stanet, të mbjellat
e deri te telat me gjemba
në kufirin absurd aty pranë.                                             

Aviteshin, aviteshin.
           
Dhe unë vija veshin të dëgjoja prapa mjegullave
hapat e panjohur
të ujqërve dhe operativëve,
të dëgjoja kuisjen
dhe kërcëllitjen e dhëmbëve të tyre.

Kurrë s’i kisha parë këto qenie të mjegullave dhe të natës.
Kush do të ishte preja e tyre?
Në cilin man do të varej lëkura e saj e përgjakur?

Retë ngecnin në telat me gjëmba të klonit, atje, te
 Qafa e Botës.
Koha ngecej. Zilet elektrike tringëllinin
dhe një breshëri automatikësh vinin në panik
tufën e  yjeve që kapërxente me ngut kufirin.

8.

Shpella e Kërshmoit binte erë plehu e misteri.
Dajua strehonte në të delet, si në një banesë të  frikshme
        qikllopësh.
”Ehehehej” thërrisnim
dhe zërin tonë e përsëriste shpella,
të shumëfishuar në thellësi të saj,
duke e përplasur në prehistori.
Njeriu i lashtë kishte vizatuar në mure shenjat e tij.
Këtu Medauri ilir mprihte armët
dhe Pani i Madh i vinte mysafir.

Tej ngrihej Çuka e Ajtoit si një kon i ngushtë.
Jeta kishte mërguar nga portat, nga qemeret e saj
dhe një heshtje gurësh  mollokë
mbretëronte në tërë Kaoninë.

Jashtë shpellës, dajua  varte kërrabën
në bishtin e  Harushës së Madhe,
trazonte qumështin në kazanët e nxirë,
dhe shtëllunga avujsh të bardhë shpërndanin në ajër një
      aromë hëne.

Pastaj kumbisej tek nata dhe zbonte me një  longar
 vetminë  e staneve,
gjersa na mbylleshin sytë
me një vathë blegërimash në shpirt,
pranë një kupe të drunjtë
me përsheshin e pambaruar të yjeve.
Në cep të gjumit tonë,
regëtinin ishuj të largët,
drita të largëta
jetë  të largëta,
të panjohura.

9.

Po një ditë, një kompas i madh
u duk prapa ledheve
dhe me një trok të hazdisur
filloi të maste të mbjellat, shtëpitë,
të maste hijet, oborret, mullarët, shkallët, oxhaqet.
Hipte dhe zbriste silueta e tij te Rrëza e Buarit,
te Qafa e Stismave, në Orlë, çante mes për mes
barin e ëmbël të Lumbardhës, gulçonte në Përroin e
   Botëkuqes,
dilte në Bregun e Dufeqeve, bënte piruetë te Hunda e
                                                                                 Purriut
dhe hidhte vallen e tij makabre
nëpër sheshe e kalldrëme. Kokë më kokë
u numëruan delet, qingjat, kecërit e përrallave e dhitë,
u numëruan  kuajt e mëzat, ullinjtë, bajamet, fiqtë.

Vetëm ujqërit, kunadhet e dhelprat
ngelën jashtë deftereve të kooperativës.

10.

Në odën atje lart dëgjoja bulurimën e demave, dridhjen
         e trarëve,
krakëllimën e dhogave të dyshemesë  
sikur shtëpia të qëndronte mbi shpinat e tyre.

Të mbyllur në katoqin e errët ishin si ca shpirtra që
 kishin në dorë fatin tonë.
Tundej shtëpia nga sherri i tyre i pakuptimtë,
tundeshin rropullitë e dheut
dhe unë kisha frikë se mos rrëshqisnim
deri poshtë në Moskofil,
deri poshtë te fusha e Vasilikoit.

Mos ndoshta  gjithë dheu i rëndë
po rrëshqiste nga shpinat e  buajve të legjendës
e po gremisej në hapësirat e gjithësisë?

11.

Erdhi vjeshta.

Në oborrin e shkretuar filluan të mbinin gjëagjëzat.

Nënëmadhja dergjej në shtratin shekullor
dhe çelsat nuk shkrepëtinin më në brezin prej lëkure,
çibuku i plasaritur nga zjarret e moteve
nuk tymonte më.

Me zor arrinte të dridhte një cigare
dhe të dhjetë gishtat e saj
ishin si dhjetë plaka
që vishnin me qefin një të vdekur.

Vetëm gjarpri i shtëpisë
mblidhej kulaç
dhe i bënte shoqëri
që poshtë krevatit të saj,
ndërsa portreti i tij prej guri përhapte një heshtje të
        rëndë
          mbi  portën e madhe të oborrit.

Hija e një kompasi rrëshqiste
mbi shikimin e saj të humbur
që shterej dita ditës.

Nënëmadhja bëhej gati
për ikjen pa kthim.

Vinin gra, shumë gra. Flisnin  nën zë.
“Të flamosurit”, pëshpërisnin, “ditëshkurtërit”!
Pëshpërima tragjike e grave, rrotull verbimit të saj
ishte si namatisja e një korri të largët në tempujt e Çukës
            së Ajtojt,
për të dëbuar nga shikimhumbura
hijen shteruese të dritës.
Në mes të asaj pëshpërime
ndjeva  zërin e nënës sime.
Si kishte mbërritur papritur nga qyteti me lotët që
               rridhnin mbi bukurinë e saj?
Si e  mbajta klithmën e habisë
dhe prita si një burrë i rritur
të më përshëndeste
kur të më vinte radha?

Mbi çatinë tonë gulçonin retë duke tërhequr pas qerren
                                                        e rëndë të bubullimave.
Shihja zogjtë që iknin dhe në vend të tyre,
nën strehët e gurta të shtëpive,
ngrinin foletë e tyre vetëtimat.
Shiu rrëshqiste mbi tjegullat e gjëagjëzave,
ku njëqind motra i hedhin ujë
njera - tjetrës për të larë duart.

12.

Ditë më pas shpirti i nënëmadhes
fluturoi tej stismave të shtëpive, tej ullinjve
dhe u ul mbi Çukën e Ajtojit.

Gjarpri mbrojtës kishte rrëshqitur heshturazi
për t’u ngjitur edhe ai tek tempujt.

13.

Lumi kishte ardhur dhe me brirët e vet u binte
 këmbarëve të urave.

Te sheshi i Pazarit, nën rrapin e madh,
që shkundullonte nga era,
prisnim korierën për t’u rikthyer atje poshtë te deti.
Ç’ donin të më thoshnin pëllëmbët e gjetheve që binin
     e më rrihnin lehtë në shpatulla?

  të mos ngashërehesha,
bëja sikur s’e shihja Qafën e Botës,
bëja sikur s’i shihja fiqtë e detit shurdhëmemec
e të heshtur te pllaja përballë,
bëja sikur s’e shihja çatinë  hijerëndë të fisit
që hepehej
atje larg e më përshëndeste.
                                     
Ishte mosha kur atdheu im i hidhur rritej me orë brënda
                                                                                        meje.


Limjon - Sarandë, 1981 – 2011








Nessun commento:

Posta un commento