I mahnitshëm

Alberto Moravia

I MAHNITSHËM

tregim

I gërthas mamasë:”Ti nuk e di kush jam. Nuk ke as idenë më të vogël me kë rron përballë, nën të njëjtën çati.” dhe pastaj dal duke përplasur derën me tërë fuqinë. Një herë në veturën time të përdorur jashtë mase, ndërsa e drejtoj ngadalë për të mos sforcuar motorin, që ka nevojë për një revizionim kapital,  pyes veten, kështu, si për të luajtur, kush jam, në fund të fundit. Dhe atëhere e kuptoj se nuk kam ç’bëj tjetër veçse të sikletosem nga e vërteta. Kush jam? Jam poetesha e madhe që po shkruaj një poemë të pavdekshme: banoj në një apartament nën çati, në majë të një grataçele të New Yorkut, nga dritarja shoh të tjera grataçela të sulen në garë drejt qiellit. Jam shkencëtarja gjeniale që zbulon bacilin e kancerit: në heshtjen dhe në vetminë e laboratorit tim, në Paris, njoh gëzimin e thellë të zbulimit më të madh të shekullit. Jam revolucionarja heroike latinoamerikane që, me të aguar, shkon të dëgjohet në Pallatin e Qeverisë: eci nëpër një rrugë të vjetër spanjolle, gjatë dritareve të përforcuara me shufra hekuri, kam xhepat plot me bomba dhe një pistoletë të fshehur në gji. Po pse, duke mos qenë asgjë, jam njëkohësisht poetesha e madhe, shkencëtarja e madhe, revolucionarja e madhe? Për arsyen e fortë që unë “e di” të jem? E përse “e di”? Nga mund të vijë, në se jo nga realiteti idea e madhështisë sime? Nga ky fakt nuk iket: ku ka zë, nuk është pa gjë, dhe e kundërta, pikë, mbaroi.

 Ky mendim më sjell në humor të mirë, kompromentuar pak më parë nga një frazë e nënës sime: “Je njëzetë e tetë vjeçe, je e mirë për asgjë, një dembele që shkon kohën duke tymosur, duke dëgjuar disqe, duke kafshuar thonjtë, duke shtrydhur puçrat.” Duke kujtuar idenë e shtrydhjes së puçrave, për një çast, egzaltimi im bie si niveli i ujit që zien, kur i hedh një sasi tjetër uji të ftohtë. Po, është e vërtetë,  puçrat nuk më lenë rehat, një ikën dhe një tjetër shfaqet, kushedi përse, provoj ti shtrydh para pasqyrës për orë të tëra, dhe kur nuk gjej më, si të thuash, i shpik,  duke shtrydhur lëkurën deri sa nxjerr gjak. Po kjo rënie zgjat pak. Pastaj, gati përnjëherë, uji, në tenxheren e trurit tim rifillon të ziejë. Ekzaltimi pushton sërish mendimet e mia. Përpara! Përpara! Dang!

Tërheq frenin e dorës, hap portën dhe hidhem jashtë. E futur në parafangon e makinëzës sime, e drejtë, e paprekur, verbuese, kofanoja e një makine të madhe luksi, tip kabriole, ngjyrë shampanje. Një mesoburrë, i gjatë dhe i ngjeshur, i veshur në gri, me një kapele të vogël prej stofi mbi sy, më qëndron para i gatshëm, me bllok dhe stilolaps në duart e tij me doreza. Rrotull ishte formuar tashmë turma e paevitueshme e  kuriozëve të pangopur për argëtim të lirë. Personi më flet me një zë hundor: “Zonjushe, ju vinit nga e djathta dhe më keni prerë rrugën. Nuk ka rëndësi. Më jepni ekstremitetet e siguracionit tuaj.”

Shoh parafangon të mbedhur shuk dhe ulëri:

“Po ç’ekstremitete, ç’ekstremitete. Dhe tani mbetem pa makinë për kushedi se sa kohë. Më thuaj si t’ja bëj.”

“Të ecësh në këmbë. Ju lutem, të dhënat.”

“Në këmbë të ecësh ti, fytyrë e keqe prej varrmihësi. Çfarë beson, se kam frikë prej teje, se ke para ndërsa unë, në dukje, mundet edhe të të ngjaj si një qyqare e varfër? Por gabohesh, edhe pse mban syze të rrethuara me ar, nuk sheh mirë. Unë jam dikush që nuk e imagjinon dot, dikush, përballë të cilit ti duhet të gjunjëzohesh.”

“Ja karvizita ime. Ju lutem, më jepni gjeneralitetet tuaja”

“Gjeneralitetet, bririn! Shkruaj: gjeni. Po, jam një gjeni, pikërisht kështu dhe ti në bllokun tënd duhet të shënosh: gjeni.”

Turma rrotull nënqeshet gjithë hare: kishte shpresuar në një inskenim dhe dhe tashmë e ka. Njeriu i makinës së madhe pret, me vetullat e rrudhura, me  bllokun dhe stilolapsin midis gishtave brënda dorashkave. Një rojë, pas pak, shfaqet nga nuk e di se ku, dhe atëhere duhet, sipas rregullit, ta furnizoj me të ashtuquajturat gjeneralitete: Zoe Proietti, vjeç njëzetë e tetë, e bijë e Giovanit dhe e Rosa De Santis, beqare, daktilografiste. Pak nga pak, duke dhënë këto informacione, kam të njëjtën ndjesi, që padyshim provon një ujk apo leopard që e sheh veten, pas një beteje të gjatë të mbyllur në një kafaz. Unë jam ujku, leopardi, domethënë gjeniu dhe hekurat e  kafazit janë emri im, mbiemri, atësia, mëmësia, gjendja civile, profesioni, adresa.

Po shihni se ç’është shpirti! Me të mbyllur incidentin, vazhdoj rrugën dhe atëhere egzaltimi rikthehet të më rindizet dhe sërish truri im është mes flakëve. Pothuajse pa e kuptuar, parkoj në të vetmen rrugicë, ndal të vërej në një vitrinë një palë pantallona aspak të këqija, u përgjigjem me të njëjtën monedhë dy djemve që përpiqen të më sfidojnë, bëj, me pak fjalë, një sasi gjërash dhe në të njëjtën kohë, në gjendjen time shpirtërore, ta themi pak lirike, nuk do të mundja t’i bëja. Pra, papritmas, konstatoj se ndodhem përballë portës së Xheremias. Si kam mbërritur? Mister.

Xheremia është i dashuri im dhe është edhe ai një gjeni, edhe pse i një gjinie tjetër nga unë. Ndryshimi midis tij dhe meje është se unë jam një gjeni që mund të zhvillohem në çfarëdo drejtimi: shkencë, art, politikë, ndërsa ai është një gjeni, ta themi kështu, i veçantë. E veçanta e veçanësisë së tij është të shkruarit e subjekteve për kinema. Subjektet e tij janë të mahnitëshme, nuk ka tjetër fjalë, kryevepra autentike të vërteta. Natyrisht, nga që Xheremia është një gjeni, njerëzit e bëjnë me kast që të mos e njohin gjenialitetin e tij. Dhe kështu subjektet bëhen kapicë njeri mbi tjetrin, në raftin e tij; dhe një gjeni si ai detyrohet të jetojë me marifete, praktikisht në mizerje.

Ngjit dy e nga dy, shkallët e pjerrta dhe me lagështi, me këto mendime, (po shumë të tjera ndërkohë kalërojnë: truri im është një det në një furtunë të përherëshme), trokas në katin e pestë në një derë të errët. Xheremia vjen të ma hapë. Është i gjatë, i fuqishëm, me një kokë të madhe me flokë kaçurrela, me ballin e ulët, sytë e vegjël, hundën e madhe, gojën të gjerë. Eshtë një fytyrë e thjeshtë, me një ngjyrë uniforme të bukës pak të pjekur, prej fshatari; dhe në fakt i ati është, banon në një fermë në fushë, punon tokën. Po unë “e di” se është një gjeni, siç “e di” se unë vet jam një gjeni. Po, është një gjeni, siç janë pak të tillë; dhe duhet ta mbaj shtrënguar, në të kundërtën, në se e humb, ku ta gjej një gjeni të tillë?

Hyj dhe shkoj të ulem në të vetmin divan, sidoqoftë të shkatërruar dhe me një këmbë mangut, në këtë kaos që është e vetmja dhomëz  në të cilën ai rron. E pyes: “I telefonove producentit?”

Është ulur në cep të krevatit. Përgjigjet me zë të zymtë: “Po, i telefonova.”

“Dhe atëhere?”

“E mohoi.”

“Maskara dhe idiot.”

“Po, idiot sepse subjektin kësaj radhe ia kisha bërë pikërisht në përshtatje me aktoren e vet. Po çfarë do, a mund ta kuptoj çfarë do? Me këtë subjekt mund ta kapërxente miliardin, me siguri.”

“Miliardin? Them ndoshta dy, tre miliard.” Marr nga paketa e cigareve, pothuajse bosh një bisht shumë të vogël dhe e ndez, duke djegur buzët. Pastaj i them: “Lexomë subjektin.”

“Po e njeh, ta kam lexuar, pra”

“Rilexoma. Është i mahnitshëm. Dua të ngopem sërish.”

Bindet shpejt sepse midis nesh unë jam gjeniu që komandon dhe ai gjeniu që bindet. Ngrihet, shkon te skrivania, veçon nga pështjellimi i letrave fashikullin e subjektit, kthehet të ulet mbi krevat, kollitet dy a tre herë dhe fillon ta lexojë me zërin e ngathët dhe refleksiv prej fshatari që i bën të gjitha gjërat me lehtësi dhe të aplikueshme. Subjekti tregon ngjarjen e një djali e të një vajze që bëjnë një grabitje në një dyqan bizhush dhe pastaj me lekët blejnë një sipërfaqe në fushë, ndërtojnë një shtëpi dhe fillojnë të punojnë tokën. Xheremia lexon subjektin dhe unë dëgjoj duke tymosur dhe duke aprovuar me kokë në pjesët më të bukura. Sapo mbaron i them me një bindje të thellë: “Edhe një herë më shumë: i mahnitshëm! Një kryevepër e vërtetë. Xheremia, je një gjeni i vërtetë e autentik.”

Nuk thotë asgjë, qëndron me ballin e ulur, si një buall që ka marrë një çomange midis brirëve. Pastaj përgjigjet: “Qofsha gjeni. Ndërkohë, megjithatë, nuk arrij ti fus në treg, dhe nuk ka para, nuk kam as unë e as ti.”

Qëndron i heshtur një çast, pastaj rifillon me një zë të lehtë dhe vajtues: “Më ka ardhur në majë të shpirtit, duke jetuar në këtë mënyrë. Kam vendosur të kthehem në fshat, te të mitë. Të paktën do të mdihmoj tim at në punët e tokës. Pastaj do të shoh.”

“Po kjo do të thotë që duhet të ndahemi. Apo gaboj?”

“Jo, nuk gabon, do të duhet të ndahemi.”

“Xheremia, më thuaj të vërtetën, ti do të më lesh?”

“Nuk jam unë që dua, por situata.”

Atëhere, aty për aty, e kuptoj se duhet të bëj një sforco ta parandaloj që të mos më braktisë e mbi të gjitha, për t’i ngritur besimin në vetvete. Koka ime, zakonisht, është një fishekzjarr idesh, e gjitha një shpërthim inisiativash. Flak e vendosur bishtin e cigares, tashmë të katandisur me pak fije duhani dhe them: “Xheremia, kam një ide.”

“Çfarë?”

“Xheremia, nuk duan subjektin tënd. Dhe atëhere, duke parë se nuk e duan, i bëjmë ta pranojnë me forcë,”

“Po ç’thua? Në ç’mënyrë mund ta detyrosh një producent të bëjë një film që nuk e do?”

“Ç’hyn filmi! Ç’hyn producenti! Subjektin ne do ta jetojmë dhe do t’ja imponojmë botës. Në vend që të bëjmë një film për dy të rinj që hyjnë në një dyqan orësh, kërcënojnë me pistoletë dhe rrëmbejnë bizhuteritë, do të jemi ne që do të shkojmë me të vërtetë në një dyqan, që do të kërcënojmë me të vërtetë me pistoletë dhe do të rrëmbejmë me të vërtetë bizuteritë.”

“Po kjo është një plaçkitje.”

“Praktikisht, po.”

Përktheu: Agim MATO