ERA NË
HUNDË
Tregim nga
Alberto Moravia
Përktheu. A. Mato
Isha gjashtëmbëdhjet vjeçe kur një
burrë me pamje dashamirëse dhe atërore, por me shpirt autoritar, me një dhunë
të fshehtë, në të dyzetat, me një tullë
të rrumbullaktë në majë, si një prift dhe një stomak të spikatur si një
boksier, i ngjeshur, gulçues dhe i çalë, më gjeti në një qytet të vogël të
Italisë së mesme, ku jetoja me familjen time modeste dhe më çoi në Romë, duke
më bërë një shtojcë poetike të personalitetit të tij shumë vulgar. Pse pranova
të martohesha me të? Ndoshta sepse këmbënguli shumë. E pastaj isha një
budallaçkë: doja të largohesha nga shtëpia, të shihja botën. E pashë botën për
tre vjet, por ishte bota e burrit tim e ngarkuar me punë të shumta e të errëta.
Mediator i kombinimeve politiko-financiare, ndërmjetës kontrabande dhe
shkëmbimesh, rrufjan akrobacish, im shooq, gjatë këtyre tre vjetëve më ka
paraqitur në një mori mëngjese dinakërish,
drekash aluzive, vizitash me
nënkuptime, festash të paqarta, takimesh me dy kalime. Isha gruaja e bukur,
elegante, frymëzuese, ëndërrimtare (ju kujtohet Venera e Botticellit? Kështu
jam unë, identike: të njëjtët sy ngjyrë vjollcë, i njëjti trup me linja të
holla, e zbehtë, lundruese) por idiote që “promovoja “ tim shoq vetëm me
prezencën e saj, si një autoveturë e një marke të madhe apo një pishinë në
kopësht. Isha edhe një karem i magjishëm për grepin e shumë ujdive tek të cilët
shpresa e një aventure të mundëshme, e lehtësonte rezultatin, një karem kurrë i
gllabëruar, është e vërtetë, por
ndërkohë gjithmonë e nxjerrë për ofertë.
Një fjalë endej në ajër
në këtë jetë kaq të ngarkuar dhe kaq enigmatike, një fjalë e ngjashme me një
erë të lehtë e të përherëshme: mafie. Megjithatë, në këta tre vjet që kam
kaluar, e shtrënguar pas tim shoqi, këtë fjalë nuk e kam dëgjuar kurrë të
shqiptohet as nga ai, as nga miqtë e tij, të paktën edhe një herë. Ishte
pikërisht si një erë e shtruar dhe e lehtë, që bën të ndjehet, mbi të gjitha,
kur ju nuk e keni mendjen dhe zhduket me ta kapur erën për ta precizuar dhe
identifikuar. Unë e kisha në hundë, këtë erë të mafies, e nuhasja me flegrat e
mia delikate e të tejdukëshme, te të gjitha ato që burri im bënte dhe thoshte
dhe në personat që frekuentonte dhe në ato që këta persona bënin e thoshnin; po
ishte gjithmonë vetëm një erë, domethënë një dyshim, dhe ende sot nuk di asgjë
të saktë. Mund të ishte mafia, siç mund të ishte në vend të saj, legjitimiteti, afarizmi
vorbullor, kush e di. Nga ana tjetër, si mund ta pyesja vet bashkëshortin tim:
“Thuamë, i dashur, po ty je një mafioz?” E pamundur. Edhe sepse isha e sigurtë
sepse ai do të ngrinte shpatullat, duke u përgjigjur: “Mafia? Çfarë malli
është? Por mafia nuk egziston. E kanë shpikur gazetarët. Mall i vjetër, mall i
kohëve të tjera. Sot nuk është mafia e nuk ka mafiozë.”
Era, nga ana tjetër, jo
vetëm që vazhdonte, por bëhej edhe më e fortë në rastet jashtë biznesit, dua të
them në festat e rishfaqjet festive e fetare: martesash, kungimesh të para,
funeralesh, ditësh të emrit, përvjetoresh, vitit të ri, pashkës e kështu me
radhë. Mblidheshin në një shtëpi apo në një tjetër, të gjitha shumë të mëdha e të pajisura me një luks të
gjallë e të pasigurt, shqetësues e provincial, ose në të ashtuquajturat salla
për bankete të restoranteve. Mbërrijnë të njëjtit miq me bashkëshortet dhe
shpesh me fëmijtë dhe pastaj miqtë e miqve, edhe ata me gratë e fëmijtë, dhe
pas një shkëmbimi të përgjithshëm puthjesh, përqafimesh, përkëdheljesh,
thirrjesh të papërmbajtëshme, frazash admiruese për shëndetin e mirë,
komplimentesh e urimesh, fillonte të ngrënit. O zot, sa hante im shoq, miqtë e
tim shoqi dhe miqtë e miqve të tim shoqi! Unë ushqimin vetëm sa e kapja, edhe
pse i shkëlqyer, dhe ndërkohë, duke parë me sytë e përhumbur gjithë këta njerëz
të ndezur, të skuqur e duke bërë mekanikisht me dorën time të gjatë, të bardhë,
eterike, toptha me thërrime, pyesja veten, si zakonisht, nga vinte, e përzjerë
me erërat e gjellëve, kjo duhmë këmbëngulëse e mafias, nga e cila nuk mundesha
dot të çlirohesha. Ndonjëherë i thoshja vetes se isha e padrejtë, se një erë e
tillë nuk mundet të prodhohej nga njerëz të tillë të mirë e të përzemërt,
kështu të thjeshtë e të zhytur në mendime, se erën e kisha vet unë në hundë. Po përse shërbejnë mendimet kundër një ndijimi? Për
asgjë.
Përkundrazi, me që ra fjala,
ishte një nga këto banketet, nga shpërtheu e para dhe e vetmja grindje midis
meje e burrit tim. Për shkak se ai, duke u kthyer në makinë, komentonte me tërë
kënaqësinë drekën, u revoltova përnjëherësh, befasova gati edhe veten duke i
bërtitur: “ Mos më fol më për këto dreka, shiko.”
“Por, gjaku im,
gjithshka ishte kaq mirë.”
“Po,
gjithshka ishte e mirë dhe në të njëjtën kohë, gjithshka ishte e pështirë.”
“Shpirti im, përse e pështirë?”
“Përsenë nuk e di, por e
gjitha ishte e pështirë. Po, i pështirë dhëndëri,
e pështirë nusja, i pështirë prifti, të pështirë dëshmitarët, të pështirë të
afërmit e dhëndërrit e të nuses. Dhe unë në mes të kësaj pështiroseje, u ndjeva
e pështirë, përkundrazi, më e pështira e të gjithve.”
“Nuk i njeh, nuk mund
t’i kuptosh dhe pastaj je shumë e ndryshme: tjetër edukatë, me të tjera zakone.
Po një ditë do të mësohesh t’i njohësh dhe
atëhere do të shohësh se janë të gjithë njerëz të mirë, të gjithë njerëz të
sojit.”
Atëhere desha ta
ofendoja, gjersa t’i hiqja maskën atërore, për të treguar fytyrën e tij të
vërtetë. E dija si ta bëja, me çfarë fjale precize; dhe në këtë tërbim që më
shkundëte, nuk hezitova: “Nuk i njoh, nuk tentoj t’i njoh. Nuk dua të di asgjë
për ta. Di vetëm se jam lodhur të bëhem pasqyra e një laurshe për të favorizuar
allishverishet e një burri që do të meritonte, në një nga këto ditët që t’i
vija me të vërtetë brirët.” E kisha thënë fjalën magjike, fjalën suzam, dhe në
fakt maska ra përnjëherësh. Burri im
ktheu timonin dhe shkoi të ndalojë butësisht pranë trotuarit. Ngriti
frenin e dorës dhe tha midis dhëmbëve, pa më parë, me një qetësi të
jashtëzakonëshme:
“The brirët, apo gaboj?
Më thuaj se gaboj.” Ju rrëfeva, pata
frikë dhe ju përgjigja: “Nuk e thashë këtë fjalë, ç’të vjen në mendje? nuk ke
dëgjuar mirë.” Ishte një gënjeshtër e tipit mafioz, një gënjeshtër e
paturpëshme, absolute, totale, që mohonte dëshminë; por ai e pranoi shpejt, pa
e vënë në dyshim. Tha, duke u përkulur për të rindezur motorin: “Ah, mirë,
mirë. M’u duk, e dëgjova keq.”
Kam kaluar, siç thashë
tre vjet me këtë jetë, midis mbledhjeve të biznesit dhe festave familjare.
Pastaj, në një nga këto mëngjese, zgjohem me një ndjenjë të vjellash, me një
ujitje të çuditëshme të gojës. Rilidh këtë gjendje të sëmurë me një parregullsi
fiziologjike timen dhe dyshoj se jam me barrë. Vizita te mjeku pak më vonë e
kthen dyshimin në siguri.
Impulsi i parë ishte që
të vrapoja tek im shoq, e lumtur, për ta bërë të lumtur edhe atë. Ishte një
impuls, por jo i fortë, jo vërtetësisht i gëzueshëm, në thelb konvencional, një
prej atyre konvencioneve, të cilëve është e vështirë t’u shpëtosh, sepse prej
kohësh që nuk mbahen mend, janë të të gjithë njerëzimit. Po,
shpejt më pas, pakrahasueshmërisht më i thellë dhe më i sinqertë edhe pse i
trishtuar dhe i dëshpëruar, një impuls i dytë e refuzoi, e shoi të parin. Jo,
ky fëmija im nuk duhej të lindëte, duke parë se do të lindëte me këtë baba,
midis këtyre njerëzve. Për t’u bërë pastaj në mënyrë të paevitueshme një njeri
si babai i tij, si miqtë e babait të tij, si miqtë e miqve të babait të tij.
Nuk rri ta tjerr gjatë.
Shkoj të kërkoj një vejushe të pjekur, një bashkëqytetaren time, me të cilën
jam lidhur me një miqësi konfidenciale dhe besimi reciorok, i them një
gënjeshtër se po pres një fëmijë nga një njeri që nuk është im shoq, ajo më jep
adresën e një mjeku të besuar që të më lirojë nga fëmija i padëshiruar, shkoj
në Monte di Pieta, pastaj i telefonoj
mjekut dhe marr takimin pas dy ditësh. Më në fund e kthjellët dhe e fashitur, si
dikush që përmbushur një detyrë të tij të ngutëshme dhe kthehem në shtëpi.
Këtë mbrëmje, duke vënë
në jetë një plan timin, çova tim shoq dhe disa prej miqve të zakonshëm për të
parë një film të famshëm, Il Padrino, që jepej në kinemanë e lagjes. Si ish
studentja e mirë e letërsisë, doja të imitoja
Hamletin, kur bën të recitojnë komedianët, para xhaxhait vrasës të
babait, skena e vdekjes së këtij të fundit. Doja të shihja të paktën, ç’efekt
do të bënte ky film mbi mafien apo një grup personash që gabimisht ose me të
drejtë unë i konsideroja mafiozë. Po,
tjetër Hamleti! Tjetri që reciton, që
krijon konfuzion, keqardhje, frikë! Pas mbarimit të filmit, ftova shoqërinë në
shtëpinë tonë për një darkë të ftohtë, dhe atëhere të gjithë këta njerëz të
papërpunuar e të paarsimuar, filluan seriozisht dhe rëndë të diskutojnë për
meritat e defektet “artistike” të
spektaklit! Ishte për të qeshur, në se nuk ishte për të qarë. E pushtuar nga
nuk e di se ç’tërbim i pafuqishëm, i shumëzova me zero të gjithë këta kritikë
të improvizuar të kinematografisë dhe shkova në kuzhinë me pretekstin për të
ndihmuar tim shoq të nxjerrë nga frigoriferi shishet e shampanjës.
Shishet ishin mbi
tavolinë, të zeza në mes të bardhësisë shndritëse të maiolikeve të ndriçuara..
I zi, si shishet, im shoq shquhej në këtë bardhësi të shndritëshme, i shtrirë
në shpinë mbi dysheme, me këmbë të hapura. Këpuca ortopedike e këmbës më të
shkurtër, me takën e stërmadhe, më frymëzoi një ndjenjë mëshire, për herë të
parë qëkurse rroja me të. Pastaj jam përkulur, pashë se sytë e tij ishin të hapur
por nuk shihnin dhe e kuptova se kishte vdekur: një goditje.
Tani duhej të njoftoja
miqtë e tij, të improvizoja një skenë dhimbjeje bashkëshortore sipas shijes së
tyre, domethënë aktoreske, që të këput shpirtin. Po desha para së gjithash të
shfryj në mënyrën time gëzimin e madh të lehtësimit tim.Duke mbajtur me të dyja
duart barkun e vogël, që tashmë më dukej më i mysët se zakonisht, duke hedhur
këtu e aty këmbët e duke mbajtur sytë ëndërrues e të palëvizur, vallëzova
rrotull tavolinës, duke kënduar nën zë këngëzën time, që pak a shumë, thoshte
kështu: “ Biri im, biri im – do të rritesh i madh e i bukur – pa baba e pa
padrino – biri im, biri im.”
Nessun commento:
Posta un commento