Qafa e Botës

Dajua, me gunën e dhirtë si një krep, kundërmonte sherebel. Ne ishim një tufë fëmijësh rrotull tij. Na pa të gjithëve me radhë. Pastaj u përkul, sikur të ishte në vathë, përfshiu me një dorë këmbët e mia dhe i tha nënës: “I ka të holla kërcinjtë. Lermë ta marr tani që këputen qingjat...”

1.

U ndava me detin. Tani do të jetoja atje lart buzë  udhës

 së reve,

                                                       buzë greminave të qiellit

në shtëpitë e fisit tim me shkallët e gdhendura

në shkëmb,

me magjet pellazgjike prej guri

dhe yllësitë e bajameve që mbushin me dritë kopshtet e

        kujtesës.

Nuk do të më zgjuanin më dallgët

duke u përplasur

në brigjet e mëngjeseve të mia. Nuk do t’i shihja më

                 pulëbardhat

                          që klithnin mbrëmjeve rrotull farit të gjiut

                                                                       duke  shpleksur

                                            fillin e hapësirave të pafundme.

2.

Brrrrrr turfullonin kuajt duke u ngjitur në të përpjetën

dhe ajri kumbonte  nga tringëllimi i zileve  si jehona e

                                                                             një kristali,

duke përshkuar gjithë qenien time  që mbushej pas çdo

                                                             mali  me male të rinj,

                           ashtu si pas çdo dallge me dallgë të reja.

Nga të gjitha anët dheu më pëshpëriste me mijëra zëra

dhe shpirtin e ndieja tek vinte si brumi në magje.

Avulli i tokave të kthyera mbushte hapësirat

si një thimjam i vërtet njerëzor.

Pranë çdo porte nëpër sofate rrinin plakat,

duke tjerrur rezet e fundit të diellit.

Dëgjohej muzgu që fishkëllinte

dhe mblidhte bagëtitë

me shkopinjtë e gjatë të hijeve.

Një lumë blegërimash, pluhuri

dhe afshi të ngrohtë

përmbyste sokakët.

Pastaj nata binte si një velenxë mbi shpinat e kuajve të

                                                                                     lodhur.

3.

Nënëmadhja qeveriste shtëpinë si perëndia mbrojtëse e

      fisit

me fytyrën që i  ngjante një vazoje antike prej balte.

Nga çibuku i saj ngrihej tymi i miteve të lashta.

           

Si ishte ngjitur ashtu rreptësia

gjer tek gardhi i vetullave që mbulonte puset e syve të

                                                                  saj të  frikshëm?

Dridheshim kur na kalonte pranë

me renë e errët të çitjaneve të saj

dhe me tufën e çelsave

si një tufë vetëtimash

në brezin e gjerë prej lëkure kau.

E dinim se me njërin prej tyre

ishte kyçur sënduku i rëndë

që dremiste në qoshe të odës,

duke përhapur një erë ftoi dhe misteri.

Askush nuk guxonte t’i afrohej.

Në çdo hap që të hidhnim

do të ndienim kërkëllitjen e drynit të zi

si hungërimën e një qeni.

4.

Tani që lumi po jepte shpirt

urat u ngjanin samarëve të braktisur.

Nuk dëgjohej më troku i hazdisur i pranverës

përmes kopshteve dhe shpirtrave tanë

të përmbytur nga lulet dhe ëndrrat.

Ne gërmonim në shtratin e tharë

për të gjetur fillin e këputur të blerimit.

Atje, zalli që dukej si i larë me finjë

përvëlonte nën këmbët tona,

sikur ta kishte flakur dikush

nga kamini i diellit.

Bëheshin llogaritë netëve

buzë orbitës së lëmit

ku vërtitej jeta.

Nën strehët e Kashtës  së Kumtrit

na zinte gjumi

të shurdhuar nga cinxujt e yjeve

dhe drapri i ëndrrave tona

fëshfërinte

në arat e pakorrura të diellit.

5.

Nënëmadhen pata pyetur: “Ç’është ujku?”

dhe ajo:  “Operativi  i pyjeve” më pat thënë.

           

“Po operativi?” e pyeta sërish

dhe nënëmadhja:

“Ujku i njerëzve” m’u përgjegj.

6.

Në mbrëmjen e përmbytur me mjegull erdhi dajua

dhe vari në manin e oborrit

lëkurën e një deleje të coptuar nga ujku,

lëkurën e një deleje me leshin paqësor

ku pati kaluar tmerri

si rrufeja në barin e një lëndine.

Tani nuk ishte vetëm përrallë e treguar netëve buzë

 vatrës

me simbolin e së keqes që i avitej tinëzisht pafajësisë,

me moralin e papajtueshmërisë

dhe vigjilencën.

Nuk ishte më përrallë.

Manteli i tragjedive lëkundej në manin e oborrit

dhe qingji i vetmuar blegërinte monologun e dhimbjes

     së tij.

7.

Aviteshin mjegullat duke gëlltitur në barkun e tyre

shtëpitë me gjithë oxhaqe, kalimtarët,

kopështet si limane  ku direkët e pemëve fundoseshin

  pa zhurmë,

stanet, të mbjellat

e deri te telat me gjemba

në kufirin absurd aty pranë.                                             

Aviteshin, aviteshin.

           

Dhe unë vija veshin të dëgjoja prapa mjegullave

hapat e panjohur

të ujqërve dhe operativëve,

të dëgjoja kuisjen

dhe kërcëllitjen e dhëmbëve të tyre.

Kurrë s’i kisha parë këto qenie të mjegullave dhe të natës.

Kush do të ishte preja e tyre?

Në cilin man do të varej lëkura e saj e përgjakur?

Retë ngecnin në telat me gjëmba të klonit, atje, te

 Qafa e Botës.

Koha ngecej. Zilet elektrike tringëllinin

dhe një breshëri automatikësh vinin në panik

tufën e  yjeve që kapërxente me ngut kufirin.

8.

Shpella e Kërshmoit binte erë plehu e misteri.

Dajua strehonte në të delet, si në një banesë të  frikshme

        qikllopësh.

”Ehehehej” thërrisnim

dhe zërin tonë e përsëriste shpella,

të shumëfishuar në thellësi të saj,

duke e përplasur në prehistori.

Njeriu i lashtë kishte vizatuar në mure shenjat e tij.

Këtu Medauri ilir mprihte armët

dhe Pani i Madh i vinte mysafir.

Tej ngrihej Çuka e Ajtoit si një kon i ngushtë.

Jeta kishte mërguar nga portat, nga qemeret e saj

dhe një heshtje gurësh  mollokë

mbretëronte në tërë Kaoninë.

Jashtë shpellës, dajua  varte kërrabën

në bishtin e  Harushës së Madhe,

trazonte qumështin në kazanët e nxirë,

dhe shtëllunga avujsh të bardhë shpërndanin në ajër një

      aromë hëne.

Pastaj kumbisej tek nata dhe zbonte me një  longar

 vetminë  e staneve,

gjersa na mbylleshin sytë

me një vathë blegërimash në shpirt,

pranë një kupe të drunjtë

me përsheshin e pambaruar të yjeve.

Në cep të gjumit tonë,

regëtinin ishuj të largët,

drita të largëta

jetë  të largëta,

të panjohura.

9.

Po një ditë, një kompas i madh

u duk prapa ledheve

dhe me një trok të hazdisur

filloi të maste të mbjellat, shtëpitë,

të maste hijet, oborret, mullarët, shkallët, oxhaqet.

Hipte dhe zbriste silueta e tij te Rrëza e Buarit,

te Qafa e Stismave, në Orlë, çante mes për mes

barin e ëmbël të Lumbardhës, gulçonte në Përroin e

   Botëkuqes,

dilte në Bregun e Dufeqeve, bënte piruetë te Hunda e

                                                                                 Purriut

dhe hidhte vallen e tij makabre

nëpër sheshe e kalldrëme. Kokë më kokë

u numëruan delet, qingjat, kecërit e përrallave e dhitë,

u numëruan  kuajt e mëzat, ullinjtë, bajamet, fiqtë.

Vetëm ujqërit, kunadhet e dhelprat

ngelën jashtë deftereve të kooperativës.

10.

Në odën atje lart dëgjoja bulurimën e demave, dridhjen

         e trarëve,

krakëllimën e dhogave të dyshemesë  

sikur shtëpia të qëndronte mbi shpinat e tyre.

Të mbyllur në katoqin e errët ishin si ca shpirtra që

 kishin në dorë fatin tonë.

Tundej shtëpia nga sherri i tyre i pakuptimtë,

tundeshin rropullitë e dheut

dhe unë kisha frikë se mos rrëshqisnim

deri poshtë në Moskofil,

deri poshtë te fusha e Vasilikoit.

Mos ndoshta  gjithë dheu i rëndë

po rrëshqiste nga shpinat e  buajve të legjendës

e po gremisej në hapësirat e gjithësisë?

11.

Erdhi vjeshta.

Në oborrin e shkretuar filluan të mbinin gjëagjëzat.

Nënëmadhja dergjej në shtratin shekullor

dhe çelsat nuk shkrepëtinin më në brezin prej lëkure,

çibuku i plasaritur nga zjarret e moteve

nuk tymonte më.

Me zor arrinte të dridhte një cigare

dhe të dhjetë gishtat e saj

ishin si dhjetë plaka

që vishnin me qefin një të vdekur.

Vetëm gjarpri i shtëpisë

mblidhej kulaç

dhe i bënte shoqëri

që poshtë krevatit të saj,

ndërsa portreti i tij prej guri përhapte një heshtje të

        rëndë

          mbi  portën e madhe të oborrit.

Hija e një kompasi rrëshqiste

mbi shikimin e saj të humbur

që shterej dita ditës.

Nënëmadhja bëhej gati

për ikjen pa kthim.

Vinin gra, shumë gra. Flisnin  nën zë.

“Të flamosurit”, pëshpërisnin, “ditëshkurtërit”!

Pëshpërima tragjike e grave, rrotull verbimit të saj

ishte si namatisja e një korri të largët në tempujt e Çukës

            së Ajtojt,

për të dëbuar nga shikimhumbura

hijen shteruese të dritës.

Në mes të asaj pëshpërime

ndjeva  zërin e nënës sime.

Si kishte mbërritur papritur nga qyteti me lotët që

               rridhnin mbi bukurinë e saj?

Si e  mbajta klithmën e habisë

dhe prita si një burrë i rritur

të më përshëndeste

kur të më vinte radha?

Mbi çatinë tonë gulçonin retë duke tërhequr pas qerren

                                                        e rëndë të bubullimave.

Shihja zogjtë që iknin dhe në vend të tyre,

nën strehët e gurta të shtëpive,

ngrinin foletë e tyre vetëtimat.

Shiu rrëshqiste mbi tjegullat e gjëagjëzave,

ku njëqind motra i hedhin ujë

njera - tjetrës për të larë duart.

12.

Ditë më pas shpirti i nënëmadhes

fluturoi tej stismave të shtëpive, tej ullinjve

dhe u ul mbi Çukën e Ajtojit.

Gjarpri mbrojtës kishte rrëshqitur heshturazi

për t’u ngjitur edhe ai tek tempujt.

13.

Lumi kishte ardhur dhe me brirët e vet u binte

 këmbarëve të urave.

Te sheshi i Pazarit, nën rrapin e madh,

që shkundullonte nga era,

prisnim korierën për t’u rikthyer atje poshtë te deti.

Ç’ donin të më thoshnin pëllëmbët e gjetheve që binin

     e më rrihnin lehtë në shpatulla?

Që  të mos ngashërehesha,

bëja sikur s’e shihja Qafën e Botës,

bëja sikur s’i shihja fiqtë e detit shurdhëmemec

e të heshtur te pllaja përballë,

bëja sikur s’e shihja çatinë  hijerëndë të fisit

që hepehej

atje larg e më përshëndeste.

                                     

Ishte mosha kur atdheu im i hidhur rritej me orë brënda

                                                                                        meje.

Limjon - Sarandë, 1981 – 2011