Ka miliarda vjet

KA MILIARDA VJET

Ka miliarda vjet që shpërthen

bomba me hidrogjen e diellit.

Në hapësirën inkandeshente

vërtitemi – grimca

të këtij shpërthimi.

Ekzistenca jonë

është ky shpërthim.

Gjahtarët e peshkut

GJAHTARËT E PESHKUT

Duke kaluar n’udhëkryqe fenerësh,

nga gjiri i natës një motobarkë

mbërriti n’ujërat e kaltëra të mëngjesit.

Dëgjohen  zëra të përgjumur

që mpleksen me rrjetat e qullurra,

zhurmë zinxhirash,

spiranca që humbet poshtë ujërave

dhe çapet e rënda të pashkatarëve në mol.

Kapidani është i pari i tyre.

Sa herë që shfaqen mbi hone ujore,

zëri i kapidanit i trashë, i ngjirur,

në zemër u hedh spirancën e shpresës.

Të sigurt atëherë tërheqin rrjetat,

tërheqin humnerat e shkallmuara nga stuhia.

Çajnë përmes yjeve të gremisura mbi ujëra,

udhëkryqeve të fenerëve, buzë stuhive

të mbushur me peshq.

Tani peshkatarët,  të mbështjellë nga era e peshkut,

e dallgëve dhe e kaltërsisë, ecin drejt shtëpive

duke hedhur këmbët në bulevardin e qytetit,

si në bordin e një anieje vigane.

Në deje u zien një këngë e ashpër,

një këngë e egër për detin dhe pagjumësinë.

Gjëagjezë

GJËAGJEZË

Ai s’u afrohet debateve,

nuk rreshtohet me asnjë palë.

Vetëm në mbarim të betejave shfaqet

si ata që plaçkisin kufomat e të vrarëve.

Ai i gëzohet vetëm tymit të oxhakut të vet.

Kur e gjykojnë,

varni tim vëlla, thotë,

se mua më merren mendtë.

Ditë gushti në Gjirokastër

DITË GUSHTI NË GJIROKASTËR 

Provo të shkelësh në kalldrëmin e errët

të Qafës së Pazarit, ku çdo plloçkë

është si një furnelë elektrike,

e ndezur në piskun e vapës.

Kalldrëmet, trotuaret, shkallët,

çatitë, oxhaqet, çesmat, harqet,

stolat, kështjella atje sipër, të gjitha, të gjtha

prej guri të ndezur gëlqeror, janë,

si një kamin përvëlues,

pronë e një dielli të pamëshirshëm.

Një avull i nxehtë drite të vesh sytë

te ky peizazh i humnertë kadarean me një arkitekturë

 abstrakte e të hirtë,

me oxhaqet e heshtur sipër rrasave të çative atje poshtë

si gjymtyrët e dimrit që s’i hyjnë më në punë askujt.

E ndërsa mendon se je mbi korracën e gurtë të një

                                                                      përbindëshi,

ndien lëngun e jetës, të freskët e gjallërues,

brenda komoditetit të odave,

si në një kabinë kozmike

gati për të udhëtuar  në një planet dhe kohë tjetër.

Letër nga Amerika poetit Agim Mato

LETËR NGA AMERIKA POETIT AGIM MATO

XHEMAL HASANI

Isha i bindur, djalosh, se nje ditë do t’i ngrije përseri velat e poezisë, sepse unë e di çfarë bluan ti në atë kokën tënde, teksa baret hera heres  i vetëm buzëdetit. Vetëm atëhere ti shkon në tespiqet e poezisë ata margaritarët e vegjël që gjen në rërën e detit Jon. Shetitjet  anës detit kanë qenë “arma“ dhe privilegji yt i vetëm në atë kohë, se  s’doje t’i trazoje miqtë e tu me ëndrrat e tua kundër rrymës,  sepse që kur ishe i ri, edhe njëherë që i këndove me shpirtin tënd rinor Sarandës dhe Jugut të bardhë, ata e hodhën në karton  atë libërth të vogël, që unë e ruajta në bibliotekën time gjithë kohën.

Bukur poeti Agim Mato,  miku im …

I lexova librat e tu më të fundit dhe më duket se jam edhe unë atje në ato mendime dhe rrjeshta që bëjnë fjalë për të njëjtin qytet ku ne lindëm dhe u rritëm, për të njëtin det, anëdet dhe funddet, ku ne u zhytëm që të vegjël. Ndryshimi është se ti i ngatërron aq bukur ndjesitë nga ky ambient, në forma të çuditëshme si në një kaleidoskop dhe që formojnë poezinë tënde “paksa rrëmujë në dukje“, ndërsa unë i them thjeshtë, me fjalët e zemrës sime ato që ndjej kur shikoj atë gji, atë det dhe kur shkoj në Qafën e Botës. Edhe dallgët e detit, duken paksa rrëmujë po të jesh afër tyre, kur përplasen në muret e bulevardit dhe në shkëmbenjtë rreth e rrotull, por nga larg, kur sheh fushën e gjerë të detit, ndjehet harmonia dhe rregulli se si ato ndjekin njera tjetrën dhe në përplasje formojnë atë zhurmë që është melodia e perjetshme e frymëmarrjes tokë – det. Kështu ngjet edhe me poezinë tënde.

Ok, poeti Agim Mato. Jam shumë dakort se të takon “me dhe pa tapi” kujtimi i nënës që e përmend në një poezi. Të njëjtën gjë përjetoj edhe me kujtimin e nënës sime dhe më duket se bashkëudhëton me mua në çdo hap të jetës. Kujtoj fshatin ku ajo ka lindur dhe përlotem, kujtoj Qafën e Botës atje në Konispol dhe prapë përlotem. Fati dhe koha e vështirë e viteve të luftës së parë botërore e shkulën nga vendlindja e saj dhe e hodhën në Konispol, ku kaloi rininë. Por me të vajtur atje, gripi i tmerrshëm i asaj kohe (vitet 1917-1918) i morën nënën, vëllanë dhe një motër, që prehen në Qafën e Botës. Kësisoj, kjo qafë ka qenë për mua  një toponim kozmik, si qafa e gjithë Botës,  tej së cilës fillonte një humnerë që të çonte në hapësirat e pafund të universit. Në verën e vitit 1958 kam qenë me  pushime ne Konispol, tek ky fshat i dardhave dhe bajameve në ca miq tanë. Dhe më takonte të shkonim për ujë  në fushën e Vasilikoit. Unë, i hypur mbi gomar, mbahesha fort se mos bija në…Qafën e Botës…që siç thashë, e mendoja si një humnerë kozmike.  Ashtu e ke vizatuar edhe ti. Të njëjtin përfytyrim mbajta për vite e vite me rradhë për atë vend të shenjtë dhe jam inatosur para ca vitesh të shkuara, kur një gazetar, në raportimet që bënte për ATSH, i referohesh kësaj Qafe me emërtimin “Mavromat”, siç e quajnë në shtetin matanë.  Mbaj mend se vetëm dy ose tre herë në jetë kam reaguar kaq ashpër për gjëra që s’më pëlqejnë. Nejse.

Poema jote ma bën më të afërt kohën kur, ndoshta, në të njëjtat vite, kemi bredhur lagjeve të Konispolit dhe kemi shkuar në vende që ti i përmend me aq dashuri dhe realizëm. Kjo ka qenë një nga të fshehtat e mia te kahershme dhe të falënderoj që e perjetësove në vargje Qafën e Botës. Në fëmijërinë tënde, në ndjesitë e tua jam edhe unë.

Në shtatorin që shkoi, më takoi të kaloja përsëri në Qafën e Botës por kësaj radhe s’kisha më frikë se bija në humnerë, përkundrazi, një  fushë magnetike më tërhiqte drejt vendlindjes së nënës sime, që është një fshat i bukur me ishuj përkarshi, midis Igumenicës dhe Pargës. Në atë kohë quhej Volë ose Myrto dhe sot e quajnë Sivota. Ishte një ëndërr që unë e realizova në të gjallë. I ulur atje në bregun e detit, hodha në letër gjithë çfarë ndjeva në ato momente. Prekja një botë të ndaluar, të mohuar, një botë  si në ëndërr që ishte matanë Qafës së Botës. Tani ndjesia ime për të u bë reale dhe unë e “ kaperceva “  pra, Qafën e Botës…

Home

HOME

Nga shpellat e akullta të Marsit

dalin qiklopët e verbuar nga Uliksët e tokës.

Ulërijnë, qëllojnë kuturu,

duke vërvitur meteorë të panumërt zemërimi,

andej nga vijnë zërat e qenieve të panjohura.

Shkëmbinjtë i zënë rrugën anijes së tyre kozmike

duke shkelur nënvete dhjetra syresh.

Brigjet e Kashtës së Kumtrit

mbajnë erë leshterikësh

dhe në plazhet e Saturnit

një ëndërr vret veten.

Hëna pengohet në udhëkryq

dhe përtyp lesh yjesh të kripur.

Qiell, hiqe thikën ku vezullojnë yjet në net kasapanash,

tiran me aureolën e rreme të kaltërsisë,

me vërtitjen marramendëse të galaktikave,

me erërat  diellore që përflakin hapësirat

dhe lenë kokallat e supershteteve

në mëshirën e vetëtimave.

Toka, si një varrezë gjigante kozmike

lëshon një duhmë kundërmuese kontinentesh.

Mbi detet e egërsuar të krizës pëlcasin orë e çast tajfunet

                                                                                e çmimeve.

sinjalet “SOS” përshkojnë kaosin.

Shtete me emblema të mëdha,

Titanikë me katartet e rrafshuara

enden pa torua nëpër  mjegull, prapa së cilës i përgjojnë

                                        ajzbergë të frikshëm, të panjohur. 

Qafa e Botës

Dajua, me gunën e dhirtë si një krep, kundërmonte sherebel. Ne ishim një tufë fëmijësh rrotull tij. Na pa të gjithëve me radhë. Pastaj u përkul, sikur të ishte në vathë, përfshiu me një dorë këmbët e mia dhe i tha nënës: “I ka të holla kërcinjtë. Lermë ta marr tani që këputen qingjat...”

1.

U ndava me detin. Tani do të jetoja atje lart buzë  udhës

 së reve,

                                                       buzë greminave të qiellit

në shtëpitë e fisit tim me shkallët e gdhendura

në shkëmb,

me magjet pellazgjike prej guri

dhe yllësitë e bajameve që mbushin me dritë kopshtet e

        kujtesës.

Nuk do të më zgjuanin më dallgët

duke u përplasur

në brigjet e mëngjeseve të mia. Nuk do t’i shihja më

                 pulëbardhat

                          që klithnin mbrëmjeve rrotull farit të gjiut

                                                                       duke  shpleksur

                                            fillin e hapësirave të pafundme.

2.

Brrrrrr turfullonin kuajt duke u ngjitur në të përpjetën

dhe ajri kumbonte  nga tringëllimi i zileve  si jehona e

                                                                             një kristali,

duke përshkuar gjithë qenien time  që mbushej pas çdo

                                                             mali  me male të rinj,

                           ashtu si pas çdo dallge me dallgë të reja.

Nga të gjitha anët dheu më pëshpëriste me mijëra zëra

dhe shpirtin e ndieja tek vinte si brumi në magje.

Avulli i tokave të kthyera mbushte hapësirat

si një thimjam i vërtet njerëzor.

Pranë çdo porte nëpër sofate rrinin plakat,

duke tjerrur rezet e fundit të diellit.

Dëgjohej muzgu që fishkëllinte

dhe mblidhte bagëtitë

me shkopinjtë e gjatë të hijeve.

Një lumë blegërimash, pluhuri

dhe afshi të ngrohtë

përmbyste sokakët.

Pastaj nata binte si një velenxë mbi shpinat e kuajve të

                                                                                     lodhur.

3.

Nënëmadhja qeveriste shtëpinë si perëndia mbrojtëse e

      fisit

me fytyrën që i  ngjante një vazoje antike prej balte.

Nga çibuku i saj ngrihej tymi i miteve të lashta.

           

Si ishte ngjitur ashtu rreptësia

gjer tek gardhi i vetullave që mbulonte puset e syve të

                                                                  saj të  frikshëm?

Dridheshim kur na kalonte pranë

me renë e errët të çitjaneve të saj

dhe me tufën e çelsave

si një tufë vetëtimash

në brezin e gjerë prej lëkure kau.

E dinim se me njërin prej tyre

ishte kyçur sënduku i rëndë

që dremiste në qoshe të odës,

duke përhapur një erë ftoi dhe misteri.

Askush nuk guxonte t’i afrohej.

Në çdo hap që të hidhnim

do të ndienim kërkëllitjen e drynit të zi

si hungërimën e një qeni.

4.

Tani që lumi po jepte shpirt

urat u ngjanin samarëve të braktisur.

Nuk dëgjohej më troku i hazdisur i pranverës

përmes kopshteve dhe shpirtrave tanë

të përmbytur nga lulet dhe ëndrrat.

Ne gërmonim në shtratin e tharë

për të gjetur fillin e këputur të blerimit.

Atje, zalli që dukej si i larë me finjë

përvëlonte nën këmbët tona,

sikur ta kishte flakur dikush

nga kamini i diellit.

Bëheshin llogaritë netëve

buzë orbitës së lëmit

ku vërtitej jeta.

Nën strehët e Kashtës  së Kumtrit

na zinte gjumi

të shurdhuar nga cinxujt e yjeve

dhe drapri i ëndrrave tona

fëshfërinte

në arat e pakorrura të diellit.

5.

Nënëmadhen pata pyetur: “Ç’është ujku?”

dhe ajo:  “Operativi  i pyjeve” më pat thënë.

           

“Po operativi?” e pyeta sërish

dhe nënëmadhja:

“Ujku i njerëzve” m’u përgjegj.

6.

Në mbrëmjen e përmbytur me mjegull erdhi dajua

dhe vari në manin e oborrit

lëkurën e një deleje të coptuar nga ujku,

lëkurën e një deleje me leshin paqësor

ku pati kaluar tmerri

si rrufeja në barin e një lëndine.

Tani nuk ishte vetëm përrallë e treguar netëve buzë

 vatrës

me simbolin e së keqes që i avitej tinëzisht pafajësisë,

me moralin e papajtueshmërisë

dhe vigjilencën.

Nuk ishte më përrallë.

Manteli i tragjedive lëkundej në manin e oborrit

dhe qingji i vetmuar blegërinte monologun e dhimbjes

     së tij.

7.

Aviteshin mjegullat duke gëlltitur në barkun e tyre

shtëpitë me gjithë oxhaqe, kalimtarët,

kopështet si limane  ku direkët e pemëve fundoseshin

  pa zhurmë,

stanet, të mbjellat

e deri te telat me gjemba

në kufirin absurd aty pranë.                                             

Aviteshin, aviteshin.

           

Dhe unë vija veshin të dëgjoja prapa mjegullave

hapat e panjohur

të ujqërve dhe operativëve,

të dëgjoja kuisjen

dhe kërcëllitjen e dhëmbëve të tyre.

Kurrë s’i kisha parë këto qenie të mjegullave dhe të natës.

Kush do të ishte preja e tyre?

Në cilin man do të varej lëkura e saj e përgjakur?

Retë ngecnin në telat me gjëmba të klonit, atje, te

 Qafa e Botës.

Koha ngecej. Zilet elektrike tringëllinin

dhe një breshëri automatikësh vinin në panik

tufën e  yjeve që kapërxente me ngut kufirin.

8.

Shpella e Kërshmoit binte erë plehu e misteri.

Dajua strehonte në të delet, si në një banesë të  frikshme

        qikllopësh.

”Ehehehej” thërrisnim

dhe zërin tonë e përsëriste shpella,

të shumëfishuar në thellësi të saj,

duke e përplasur në prehistori.

Njeriu i lashtë kishte vizatuar në mure shenjat e tij.

Këtu Medauri ilir mprihte armët

dhe Pani i Madh i vinte mysafir.

Tej ngrihej Çuka e Ajtoit si një kon i ngushtë.

Jeta kishte mërguar nga portat, nga qemeret e saj

dhe një heshtje gurësh  mollokë

mbretëronte në tërë Kaoninë.

Jashtë shpellës, dajua  varte kërrabën

në bishtin e  Harushës së Madhe,

trazonte qumështin në kazanët e nxirë,

dhe shtëllunga avujsh të bardhë shpërndanin në ajër një

      aromë hëne.

Pastaj kumbisej tek nata dhe zbonte me një  longar

 vetminë  e staneve,

gjersa na mbylleshin sytë

me një vathë blegërimash në shpirt,

pranë një kupe të drunjtë

me përsheshin e pambaruar të yjeve.

Në cep të gjumit tonë,

regëtinin ishuj të largët,

drita të largëta

jetë  të largëta,

të panjohura.

9.

Po një ditë, një kompas i madh

u duk prapa ledheve

dhe me një trok të hazdisur

filloi të maste të mbjellat, shtëpitë,

të maste hijet, oborret, mullarët, shkallët, oxhaqet.

Hipte dhe zbriste silueta e tij te Rrëza e Buarit,

te Qafa e Stismave, në Orlë, çante mes për mes

barin e ëmbël të Lumbardhës, gulçonte në Përroin e

   Botëkuqes,

dilte në Bregun e Dufeqeve, bënte piruetë te Hunda e

                                                                                 Purriut

dhe hidhte vallen e tij makabre

nëpër sheshe e kalldrëme. Kokë më kokë

u numëruan delet, qingjat, kecërit e përrallave e dhitë,

u numëruan  kuajt e mëzat, ullinjtë, bajamet, fiqtë.

Vetëm ujqërit, kunadhet e dhelprat

ngelën jashtë deftereve të kooperativës.

10.

Në odën atje lart dëgjoja bulurimën e demave, dridhjen

         e trarëve,

krakëllimën e dhogave të dyshemesë  

sikur shtëpia të qëndronte mbi shpinat e tyre.

Të mbyllur në katoqin e errët ishin si ca shpirtra që

 kishin në dorë fatin tonë.

Tundej shtëpia nga sherri i tyre i pakuptimtë,

tundeshin rropullitë e dheut

dhe unë kisha frikë se mos rrëshqisnim

deri poshtë në Moskofil,

deri poshtë te fusha e Vasilikoit.

Mos ndoshta  gjithë dheu i rëndë

po rrëshqiste nga shpinat e  buajve të legjendës

e po gremisej në hapësirat e gjithësisë?

11.

Erdhi vjeshta.

Në oborrin e shkretuar filluan të mbinin gjëagjëzat.

Nënëmadhja dergjej në shtratin shekullor

dhe çelsat nuk shkrepëtinin më në brezin prej lëkure,

çibuku i plasaritur nga zjarret e moteve

nuk tymonte më.

Me zor arrinte të dridhte një cigare

dhe të dhjetë gishtat e saj

ishin si dhjetë plaka

që vishnin me qefin një të vdekur.

Vetëm gjarpri i shtëpisë

mblidhej kulaç

dhe i bënte shoqëri

që poshtë krevatit të saj,

ndërsa portreti i tij prej guri përhapte një heshtje të

        rëndë

          mbi  portën e madhe të oborrit.

Hija e një kompasi rrëshqiste

mbi shikimin e saj të humbur

që shterej dita ditës.

Nënëmadhja bëhej gati

për ikjen pa kthim.

Vinin gra, shumë gra. Flisnin  nën zë.

“Të flamosurit”, pëshpërisnin, “ditëshkurtërit”!

Pëshpërima tragjike e grave, rrotull verbimit të saj

ishte si namatisja e një korri të largët në tempujt e Çukës

            së Ajtojt,

për të dëbuar nga shikimhumbura

hijen shteruese të dritës.

Në mes të asaj pëshpërime

ndjeva  zërin e nënës sime.

Si kishte mbërritur papritur nga qyteti me lotët që

               rridhnin mbi bukurinë e saj?

Si e  mbajta klithmën e habisë

dhe prita si një burrë i rritur

të më përshëndeste

kur të më vinte radha?

Mbi çatinë tonë gulçonin retë duke tërhequr pas qerren

                                                        e rëndë të bubullimave.

Shihja zogjtë që iknin dhe në vend të tyre,

nën strehët e gurta të shtëpive,

ngrinin foletë e tyre vetëtimat.

Shiu rrëshqiste mbi tjegullat e gjëagjëzave,

ku njëqind motra i hedhin ujë

njera - tjetrës për të larë duart.

12.

Ditë më pas shpirti i nënëmadhes

fluturoi tej stismave të shtëpive, tej ullinjve

dhe u ul mbi Çukën e Ajtojit.

Gjarpri mbrojtës kishte rrëshqitur heshturazi

për t’u ngjitur edhe ai tek tempujt.

13.

Lumi kishte ardhur dhe me brirët e vet u binte

 këmbarëve të urave.

Te sheshi i Pazarit, nën rrapin e madh,

që shkundullonte nga era,

prisnim korierën për t’u rikthyer atje poshtë te deti.

Ç’ donin të më thoshnin pëllëmbët e gjetheve që binin

     e më rrihnin lehtë në shpatulla?

Që  të mos ngashërehesha,

bëja sikur s’e shihja Qafën e Botës,

bëja sikur s’i shihja fiqtë e detit shurdhëmemec

e të heshtur te pllaja përballë,

bëja sikur s’e shihja çatinë  hijerëndë të fisit

që hepehej

atje larg e më përshëndeste.

                                     

Ishte mosha kur atdheu im i hidhur rritej me orë brënda

                                                                                        meje.

Limjon - Sarandë, 1981 – 2011

Sa pak vjersha dashurie

SA PAK VJERSHA DASHURIE

Sa pak vjersha dashurie kam bërë

në moshën time më të bukur,

megjithëse i mbushur prej tyre isha

si deti që me ujë është mbushur!