Zëri
unikal poetik në poezinë “I them trishtimit”, të Agim Matos
ZEJNEPE ALILI REXHEPI
Në vargjet e poezisë “I
them trishtimit”, përmes një zëri të thellë e unikal, shpaloset pleksja e një
frymëzimi të trishtë ngjarjesh reale dhe metafora e një ishulli të mohuar -
Sarandës, atje tej, në jug, midis dallgëve të Jonit.
Identiteti i zërit
poetik, i quajtur Agim Mato, më impresion çdo ditë e më shumë, ndonëse në
vargun e tij është rrënjour: dhembja, tëhuajësimi jetësor individual e më
gjerë, trishtimi për Atdheun dhe fatin e poetit në këtë vend censurash. Ky
dramaticitet vargjesh të përkujton po këtë ishull, ku poeti është privuar të
shijojë lirinë.
Poezia e Matos, nuk
përmban vetëm radhitje vargjesh…, por ato janë referenca, se si në të vërtetë,
poeti të ngjitet lartësive të kështjellës, ku imanenca poetike është më e
fuqishme se vetëm një mesazh, a një metaforë e rastësishme që vendoset në
vargje.
Thellësia e mendimit dhe
estetika e vargjeve në poezinë “I them trishtimit”, më shtyri ta lexoj disa
herë. Pa mohuar, që tani më, i kisha lexuar në një formë të fragmentarizuar
poezitë e Matos, por kjo poezi më bëri që të gjurmoj thellësisht poezinë e tij,
sepse mesazhet e thella më nxisnin drejt këtij synimi.
Rezulton të jetë
biografike kjo poezi e Matos…, poet i sfidave që i ka mbijetuar Ideologjisë,
apo jo!?
Një përshkrim që
tipizohet në këto vargje: “Duhet të ulësh kokën, më thoshnin zyrtarët, /
shkallët e shoqërisë s’ke për t’i ngjitur,/fati në jetë të është caktuar qyshse
ke lindur”! “Isha nxirrosur i tëri. Asgjë nuk më shijonte. Me ca palo/ngjyra e
shihja botën. Për vite e vite isha/i dëbuar nga gëzimet, me humorin e hidhur në
buzë,/i ngushëlluar vetëm me detin që më shoqëronte!
Poezia “I them trishtimi”
e sjellë si tërësi:
I them
trishtimit
I them trishtimit:
“Mos m’u qas!”
Sa vjet ma mbajte të pushtuar shpirtin, duke zënë gjithë
I them trishtimit:
“Mos m’u qas!”
Sa vjet ma mbajte të pushtuar shpirtin, duke zënë gjithë
hapësirat
brenda meje,
si një oktapodh i rritur
së tepërmi, që nuk del
dot nga
guva ku ka hyrë!
Duhet të ulësh kokën, më thoshnin zyrtarët,
shkallët e shoqërisë s’ke për t’i ngjitur,
fati në jetë të është caktuar qyshse ke lindur.
Isha nxirrosur i tëri. Asgjë nuk më shijonte. Me ca palo
guva ku ka hyrë!
Duhet të ulësh kokën, më thoshnin zyrtarët,
shkallët e shoqërisë s’ke për t’i ngjitur,
fati në jetë të është caktuar qyshse ke lindur.
Isha nxirrosur i tëri. Asgjë nuk më shijonte. Me ca palo
ngjyra e
shihja botën. Për vite e vite isha
i dëbuar nga gëzimet, me humorin e hidhur në buzë,
i ngushëlluar vetëm me detin që më shoqëronte!
Po një ditë të bërë copa copa, trishtim, të nxorra nga vetja, aty
i dëbuar nga gëzimet, me humorin e hidhur në buzë,
i ngushëlluar vetëm me detin që më shoqëronte!
Po një ditë të bërë copa copa, trishtim, të nxorra nga vetja, aty
përmbi furinë e dallgëve,
si pijanecët që vjellin ushqimin
si pijanecët që vjellin ushqimin
dhe sakaq u lehtësova,
gërthita duke shprazur mushkritë, me spazma,
sa që jehona u kthye e më përplasi tek palmat.
U ndjeva një Promete i liruar nga prangat.
Po tani që troket pleqëria, mos mu qas, trishtim!
Nuk e kam më forcën për të të mposhtur,
të hyj në dyluftim me ty.
Jam vetëm njeri,
poet, gjithsesi!
Ç’dreqin më ka gjetë me perënditë, nuk e di!
gërthita duke shprazur mushkritë, me spazma,
sa që jehona u kthye e më përplasi tek palmat.
U ndjeva një Promete i liruar nga prangat.
Po tani që troket pleqëria, mos mu qas, trishtim!
Nuk e kam më forcën për të të mposhtur,
të hyj në dyluftim me ty.
Jam vetëm njeri,
poet, gjithsesi!
Ç’dreqin më ka gjetë me perënditë, nuk e di!
Nga analiza e kësaj
poezie, sikur dalin në pah synimet parodizuese të autorit, ku natyrshëm vihet
re edhe një pohim ironik, se kur shkrimtarët nuk janë të dëgjueshëm, duhet të
dëbohen.
Vargjet e poezisë njohin
ndërtimin e një logjike të pastër, që në një farë forme janë dhe lajtmotiv i
poetit, që do të nënkuptonte se nuk është e mjaftueshme vetëm të duash diçka,
por duhet edhe ta realizosh atë. Kjo bindje, e përplas poetin me ideologjitë,
sepse mendimet rebele të një artisti, gjithmonë paraqesin rrezik për sigurinë e
regjimeve politike.
Është kjo si njëfarë
garancie se idetë e Matos janë tejpërçuese, për të na dhënë të kuptojmë se
forcat kontradiktore e lodhin shoqërinë dhe sigurisht ia presin rrugën artit.
Në këto raste e ka të vështirë të mbijetojë edhe poeti, meqenëse ai, më shumë
se veten e tij, e çmon lirinë e mendimit!